Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

яда́льня, ‑і, ж.

Уст. Сталоўка, сталовая. — Я ж есці хачу, да ядальні іду... Гарэцкі.

ядано́сны, ‑ая, ‑ае.

Які змяшчае ў сабе ядавітае рэчыва. Яданосныя расліны. Яданосны зуб змяі.

ядахіміка́т, ‑у, М ‑каце, м.

Хімічны прэпарат, які прымяняецца для барацьбы са шкоднікамі сельскай гаспадаркі. Апрацоўка пасеваў ядахімікатамі.

ядва́б, ‑у, м.

Уст. і паэт. Шоўк. / у перан. ужыв. За каляінкамі для калёс — шырэйшыя стужачкі таго ж травянога ядвабу. Гартны.

[Польск. jedwab з чэшск.]

ядва́бны, ‑ая, ‑ае.

Уст. і паэт. Шаўковы. Астаўся ў памяці трошкі прыспушчаны з галавы чорны, шырокі, здаецца, аксамітны, а можа ядвабны шалік. «Маладосць». Заграбае пракосы дзяўчына... Сонца кос яе пасмы залоціць, Яны ззяюць красою ядвабнай. Гурло.

ядзе́нне, ‑я, н.

Разм.

1. Прыём ежы; яда (у 1 знач.). [Доктар] упэўніваў, што пры такім, людскім спосабе ядзення — пайка нашага нам зусім досыць. Гарэцкі.

2. Тое, што ядуць і п’юць; ежа. Пасля сходу Супрон пазваў лепшых прамоўцаў і пачаставаў іх нарыхтаваным ядзеннем на вяселле. Чарот.

я́дзерка, ‑а; Р мн. ‑рак; н.

1. Памянш. да ядро (у 1 знач.); невялікае ядро. Якая магутная сіла была схавана ў тым маленькім жаўтаватым масляністым ядзерку [кедра]!.. Савіцкі.

2. У біялогіі — невялікае шарападобнае цельца, якое знаходзіцца ў ядры раслінных і жывёльных клетак.

я́дзерны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да ядра (у 1, 2, 5 і 6 знач.). Ядзернае рэчыва. Ядзерная абалонка. Ядзерная частка клеткі. // Які змяшчае ў сабе ізатопы радыеактыўнага рэчыва. Ядзернае паліва.

2. Які мае адносіны да працэсаў, што адбываюцца ў атамным ядры, звязаны з гэтымі працэсамі. Ядзерная рэакцыя. Ядзерны распад. Ядзернае выпрамяненне.

3. Заснаваны на выкарыстанні энергіі атамнага ядра. Ядзерная зброя. Ядзерная электрастанцыя. // Звязаны з выкарыстаннем энергіі атамнага ядра, атамнай зброі. Ядзерныя выпрабаванні. Ядзерная палітыка.

4. Які валодае тэхналогіяй выпрацоўкі і выкарыстання энергіі атамнага ядра. [Дэлегат] прапанаваў: давайце запішам, што ядзерныя дзяржавы абавязваюцца не прымяняць ядзернай зброі супроць другіх дзяржаў. Кавалёў.

•••

Ядзерная тэхніка гл. тэхніка.

Ядзерная фізіка гл. фізіка.

Ядзерная хімія гл. хімія.

Ядзерная электроніка гл. электроніка.

Ядзерная энергетыка гл. энергетыка.

Ядзерная энергія гл. энергія.

Ядзерны рэактар гл. рэактар.

я́дзерца, ‑а, н.

Разм. Тое, што і ядзерка.

я́дзершчык, ‑а, м.

Разм. Спецыяліст па ядзернай фізіцы. — Цікавыя людзі атрымаліся з вашых аднагодкаў? — Ёсць аграномы, урачы, лётчыкі, інжынеры, а адзін, Толік Сідуноў, кажуць, недзе там, што трымаецца пад вялікім сакрэтам. Ядзершчык ці нешта ў гэтым сэнсе. Радкевіч.