Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ка́зачнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць казачнага (у 2 знач.); незвычайнасць, дзівоснасць чаго‑н. Таямніца і казачнасць лесу адсунулісл кудысьці, туляцца па далёкіх кутках. Бядуля.

ка́зачнік, ‑а, м.

Складальнік або расказчык казак (у 1 знач.). У народных казачнікаў і апавядальнікаў Я. Колас вучыўся вобразнасці і выразнасці мовы. Пшыркоў.

ка́зачніца, ‑ы, ж.

Жан. да казачнік.

ка́зачны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да казкі (у 1 знач.). Казачны сюжэт. Казачная канцоўка.

2. Які існуе толькі ў казках; нерэальны. Казачны горад. Казачныя асілкі. □ Верыцца [Ніне], што ў цемры над ёю, быццам казачны добры дух, заўсёды будзе бабуля — першая, найлепшая, адзіная... Брыль. // перан. Незвычайны, дзівосны, цудоўны. Вестка аб казачнай машыне... умомант абляцела ўсё наваколле. Дадзіёмаў. — Валі, напэўна, падабаецца слухаць казачную музыку Моцарта, Ліста, любавацца на карціны Гроггера і Матэйкі? Бажко.

казачо́к, ‑чка, м.

1. Памянш.-ласк. да казак ​1 (у 2 знач.).

2. У рускіх дваран, памешчыкаў — хлопчык-слуга, звычайна апрануты ў казакін і падстрыжаны па-казацку.

3. Народны танец з паступова нарастаючым тэмпам, а таксама музыка да гэтага танца.

каза́чы, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і казацкі. Казачая сотня. □ К таму часу ў Берастэчка К дружыне казачай Прыблукаўся пан Патоцкі. Купала.

каза́шка,

гл. казахі.

каза́-дзераза́, казы-дзеразы, ж.

Фальклорная назва казы. — Дзе ж твая каза-дзераза: ваўкі з’елі, ці мо ў заячую хату схавалася? Кулакоўскі.

казеі́н, ‑у, м.

Бялковае клейкае рэчыва, якое ўтвараецца пры стварожванні малака.

[Ад лац. caseus — сыр.]

казеі́навы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да казеіну. // Які мае ў сваім саставе казеін. Казеінавы клей. Казеінавыя фарбы.