Verbum

цёмна... і цёмна-...

Першая частка складаных слоў са знач.:

• 1) цёмнага адцення, напр. цёмна-блакітны, цёмна-буры, цёмна-вішнёвы, цёмна-зялёны, цёмна-карычневы, цёмна-сіні, цёмна-фіялетавы, цёмна-чырвоны, цёмна-шэры;
• 2) з цёмным (у 2 знач.) (у адпаведнасці са значэннем другой часткі складання), напр. цёмнааблічны, цёмнабароды, цёмнавалосы, цёмналісцёвы.

цёмнавалосы, ✂.

Які мае цёмныя валасы.

• Ц. хлопчык.

цёмны, ✂.

1. Пазбаўлены святла, асвятлення.

   • Ц. пакой.
   • Цёмная ноч.
   • У хаце было цёмна (у знач. вык.).

2. Блізкі па колеру да чорнага.

   • Цёмная хмара.
   • Цёмныя вочы.

3. перан. Змрочны, пануры, невясёлы.

   • Цёмныя думкі.
   • На душы цёмна (у знач. вык.).

4. перан. Неадукаваны, невысокай культуры, адсталы.

   • Ц. чалавек.

5. перан. Які выклікае недавер, падазроны.

   • Цёмная асоба.
   • Цёмныя махінацыі.

6. Незразумелы, няясны, заблытаны.

   • Цёмнае пытанне.
   • Цёмнае мінулае.

7. цёмная: Памяшканне для арыштаваных, карцар (уст.).

|| памянш. цямнюсенькі, ✂.

цёплы, ✂.

1. Які мае тэмпературу сярэднюю паміж гарачым і халодным.

   • Цёплая вада.
   • Ц. вецер.
   • Цёплае надвор’е.

2. З высокай сярэднегадавой тэмпературай.

   • Ц. клімат.
   • Цёплыя краіны.

3. Які добра засцерагае ад холаду.

   • Цёплая хустка.

4. перан. Чулы, сардэчны, прыязны, добразычлівы.

   • Цёплыя словы.
   • Цёплыя адносіны.

5. перан. Заможны, багаты.

   • Ц. гаспадар.

6. перан. Мяккі, прыемны для зроку.

   • Цёплыя фарбы восені.

7. цёпла, у знач. вык. Пра адчуванне цяпла.

   • Сёння цёпла на дварэ.
   • У пакоі цёпла.
   • У кажушку мне цёпла.
   • Цёпла на душы (перан.) ад добрых слоў.

   • Цёплая кампанія (разм.) — група людзей, якая сумесна праводзіць час за заняткам, звычайна непахвальным.

   • Цёплае месца (разм. жарт.) — выгадная пасада.

|| наз. цеплата, ✂.

|| прым. цёпленькі, ✂.

цёрка, ✂, ж.

1. Сельскагаспадарчая машына для выцярушвання насення з галовак канюшыны, ільну і пад.

   • Механічная ц.

2. Лапатка з ручкай для разгладжвання тынку пры тынкаванні.

|| прым. цёрачны, ✂.

• Ц. барабан.

цёрла, ✂, н.

Гліняная пасудзіна, у якой труць мак, таўкуць бульбу і пад.

• У цёрле стаяла недатоўчаная бульба.

цёрн, ✂, м.

Калючы куст або дрэва сямейства ружакветных, а таксама плады гэтай расліны чорна-сіняга колеру з шызым налётам, даўкага смаку.

|| прым. цярновы, ✂.

• Ц. вянок.

цёска, ✂, ж. (абл.).

Трэска, шчэпка.

цётка, ✂, ж.

1. Бацькава або матчына сястра; жонка дзядзькі.

2. Жанчына — наогул (часцей пажылая; разм.).

|| ласк. цётачка, ✂ і цётухна, ✂.

|| прым. цётчын, ✂.

цёхкаць, ✂; незак. (разм.).

Утвараць гукі, падобныя на «цёх-цёх».

|| аднакр. цёхнуць, ✂.

|| наз. цёхкат, ✂ і цёхканне, ✂.