Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Граф ’граф’ (БРС). Рус. граф, укр. граф. У бел. мове (параўн. ст.-бел. кграфъ ’граф’, вядомае з XVI ст.) запазычанне з польск. graf (< ням. Graf; параўн. Слаўскі, 1, 336), гл. Булыка, Запазыч., 151 (не пераконвае Фасмер, 1, 453, які адмаўляе магчымасць польск. крыніцы непасрэдна для ўсх.-слав. моў).

Графі́н ’графін’ (БРС). Рус. графи́н. Відавочна, у бел. мове запазычанне непасрэдна з рус. (< ням. Karaffine або франц. carafine; крыніцай з’яўляецца іт. caraffina, запазычанае з араб. крыніцы). Гл. Фасмер, 1, 453; Шанскі, 1, Г, 163.

Граць. Гл. ігра́ць.

Гро́зны. Гл. граза́.

Гром ’гром’. Сюды ж грыме́ць. Параўн. рус. гром, греме́ть, укр. грім, гримі́ти, польск. grom, grzmieć, чэш. hrom, hřměti, ст.-слав. громъ, грьмѣти. У аснове ляжыць і.-е. гукапераймальнае *ghrem‑: *ghrom‑ (апафанічныя варыянты). Параўн., напр., грэч. χρεμίζω, χρόμος ’шум, гук’. Сюды ж і бел. граме́ць (але з іншай рэфлексацыяй ‑рь‑). Слаўскі, 1, 347, 372–373; Фасмер, 1, 455, 460.

Гро́нка ’гронка’ (БРС). Ст.-бел. (з XVII ст.) кгроно, гроно ’тс’. Запазычанне з польск. мовы; параўн. польск. grono ’тс’ (аб польск. слове гл. Слаўскі, 1, 350–351). Форма гро́н(к)а можа быць і спрадвечнай (параўн. Трубачоў, Эт. сл., 7, 139, дзе прыводзяцца і ўсх.-слав. словы), але аб запазычанні сведчыць выбухное «г». Гл. яшчэ Булыка, Запазыч., 152.

Гро́шы, грош ’грошы’. У бел. мове запазычанне непасрэдна з польск. (grosz) у XV ст. Гл. Булыка, Запазыч., 86. Параўн. рус. грош, укр. гріш. Польск. grosz < ст.-чэш. groš < с.-лац. grossus. Гл. яшчэ Слаўскі, 1, 352; Брукнер, 159. Параўн. Фасмер, 1, 462.

Гру́бка ’галандская печ’. Рус. гру́ба, укр. гру́ба, гру́бка. Запазычанне з польск. gruba, grubka, а гэта з ням. (с.-в.-ням.) gruobe. Гл. Рудніцкі, 741; Фасмер, 1, 462.

Гру́бы ’грубы’. Параўн. рус. гру́бый, укр. гру́би́й, чэш. hrubý, польск. gruby (дыял. gręby), балг. груб, ст.-слав. грѫбъ. Прасл. *grǫbъ, *grubъ (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 7, 145–146). Роднаснымі формамі лічацца літ. grùbti grumbù ’калець, дубець’, ’рабіцца няроўным, ухабістым’. Падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 145–146; Фасмер, 1, 462–463; Траўтман, 99–100; Бернекер, 1, 355.

Груга́н ’крумкач, груган’ (БРС, Касп.). Відавочна, назва гукапераймальнага характару.