Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Бяро́ста. Рус. бере́ста, польск. brzesta, brzosta, чэш. břesta. Прасл. *bersta. Звязана з бе́раст, бяро́за (гл.). Падрабязней гл. Трубачоў, Эт. сл., 1, 197–200.

Бярэ́ма, бярэ́мя. Рус. бере́мя, ст.-слав. брѣмѧ, польск. brzemię, чэш. břímě, балг. бре́ме, серб.-харв. бре̏ме і г. д. Прасл. *ber‑mę ’бярэмя’. Адносіцца да дзеяслова *bьrati *berǫ ў яго старажытным значэнні ’несці’ (гл. браць). Траўтман, 31; Мейе, RS, 2, 62; Слаўскі, 1, 46; Фасмер, 1, 155. Гл. яшчэ Порцыг, IF, 42, 221 і наст.; Ісачанка, Зб. Гаўранку, 1, 114–130 (асабліва 121–122); Матл, там жа, 131–151.

Бясе́да. Рус. бесе́да, укр. бе́сіда, польск. biesiada, чэш. beseda, ст.-слав. бесѣда, балг. бесе́да, серб.-харв. бѐсједа і г. д. Прасл. *besěda. Звычайна тлумачыцца як *bez‑ + *sěda ’сядзенне знадворку’ (дзе *bez‑ мае яшчэ старое значэнне ’знадворку, звонку’, параўн. ст.-інд. bahíṣ ’звонку’). Бернекер, 52–53; Праабражэнскі, 1, 25–26; Фасмер, 1, 160; Слаўскі, 1, 33.

Бяспе́ка, бяспе́чны. Укр. безпе́ка, безпе́чний, рус. беспе́чный, польск. bezpieczny, чэш. bezpečný і г. д. Да *bez‑ ’без’ і *pek‑ ’клапаціцца’. Гл. Шанскі, 1, Б, 104.

Бячэ́йка ’абечак’. Гл. біча́йка1, абе́чак.

Ва. Гл. у.

Вааружы́ць ’узброіць’ (КТС). З рус. вооружить.

Ваб ’вабенне птушак’ (Федар.); ’паляванне з рогам на дзічыну’ (КТС), ваба ’прынада, спакушэнне’ (БРС, Гарэц.). Прасл. утварэнне ад *vabiti, параўн. польск. wab ’прынада; вабік’, серб.-харв. ва̑б, ва́ба ’прынада, покліч’, славен. vab ’прынада’.

Ва́ба. Гл. ваб.

Вабга́ць ’уціснуць, умясціць’ (Касп.). Да бгаць. Словаўтварэнне можна тлумачыць, відаць, аналогіяй з вапхаць ’умясціць, уціснуць’. Параўн. рус. зах.-бранск. вабгать ’уціснуць, скласці’, укр. бгати ’складваць, упіхваць’.