Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Вы́калупаць (БРС, Яруш.), вы́клупацца (Нас.) ’выматваць, атручваць’ (Мат. Гом.). Гл. калупаць. Адносна абсалютнай рэдукцыі галоснага перад л гл. Крывіцкі, З нар. сл., 132.

Вы́канадзіць ’выпрасіць безупыннай просьбай’ (КЭС, лаг.). Рус. калуж. ка́надить ’збіраць грошы, скнарнічаць, зберагаць’. Гл. канадзіць.

Вы́канаць (БРС, Нас., Яруш.; КЭС, лаг.; Касп., Бяльк.). Запазычанне або структурная калька польск. wykonać. Гл. таксама канаць.

Вы́кап ’полаз з выкапанага кораня’ (Шатал.). Рус. вы́коп ’дзеянне па дзеяслову выкопать’, польск. wykop ’выкопваннеі тое, што выкапана: роў, яма’, чэш. výkop, в.-луж. wukop ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выкапаць.

Вы́капаны ’вельмі падобны’ (Юрч., Клім., Шатал.). Запазычана з польск. wykapany ’тс’, якое да капаць (гл.). Параўн. выліты, а таксама фразеалагізмы капачкі, брызачкі, кропелькі падабраць ’быць вельмі падобным’ (Янк. БФ, 180). Месца націску змянілася, відаць, пад уплывам іншых утварэнняў з прыст. вы‑.

Вы́капень (БРС). Да выкапаць. Калька рус. ископаемое (Крукоўскі, Уплыў, 118).

Вы́караніць (БРС, Гарэц., Нас., Шат., Бяльк.). Рус. вы́коренить, укр. ви́коренити, польск. wykorzenić і г. д. Да корань (гл.).

Вы́карыць ’запарушыць (вочы)’ (Жд., 1). Не вельмі ясна, відавочна, да кара (гл.); аднак семантычнае развіццё незразумелае.

Вы́кат ’выраз, дэкальтэ’ (Бяльк., Юрч., З нар. сл., Шатал., Мат. Гом.); ’лупатасць’ (Бяльк., Юрч.). Рус. вы́кот, укр. ви́кот ’тс’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад вы́каціць, выка́тваць.

Вы́качаць (БРС), вы́кынчыць ’выкачаць бялізну’ (Бяльк.) з н устаўным, відаць, экспрэсіўнага паходжання, вы́качацца ’выгадавацца, выжыць’ (БРС, КЭС, лаг.). Гл. качаць. Адносна апошняга значэння параўн. рус. дыял. вы́качаться ’акрыяць пасля хваробы’, укр. ви́качуватися ’валяцца, ляжаць доўга’.