Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ляке́ркі ’лакіраваныя туфлі’ (навагр., Нар. сл.). З польск. lakierki ’абутак з лакіраванай скуры’ < lakier ’лак’ < lakierować ’пакрываць лакам’ < ням. lackieren ’тс’ (Слаўскі, 4, 31).

Лякоба, лекоба ’лякарства’, ’лячэнне’ (Сержп., Грам.; жытк., Мат. Гом.; Нар. Гом.; ТС). Да прасл. lěkoba < lěkъ > лек. (Трубачоў, Эт. сл., 14, 198).

Лякотка ’ляскотка’, ’балбатлівая жанчына’ (дзярж., Нар. сл.). Узнікла ў выніку кантамінацыі слоў ляскотка і яката́ць (гл.).

Лякра́з ’якраз’ (стол., Нар. лекс.). Да як і раз (гл.). Аб мене й‑ > лʼ‑ гл. Карскі (1, 303).

Ля́кса, ла́кса, ляксу́ха ’панос’, ля́ксы ’хвароба ад моцнага паносу’, ляксава́ць ’слабіць’ (Нас., Касп., Федар. 1; лаг., Сл. ПЗБ; мін., КЭС). Праз польск. laksa, taksacja, laksować ’тс’ з с.-лац. laxare ’прачышчаць, выклікаць панос’, якое з лац. laxāre ’адпускаць, аслабляць, рабіць больш вольным, вялым, слабым’ < laxus ’прасторны, слаба нацягнуты, лагодны’ (Слаўскі, 4, 32) < і.-е. *slēg‑ (лат. leg̓ēns, ірл. lace, ст.-ісл. slakr, ст.-в.-ням. slach ’вялы, абвіслы, слаба нацягнуты’; асец. læx/l̥æxæ ’кал, экскрэменты’, якое, аднак, Абаеў (2, 39) лічыць каўказскім словам). Бел. в.-дзв., міёр., віл., аляксей, ляксей (Вештарт, Бел.-польск. ізал., 20) утварыліся ад лякса пад уплывам народнай этымалогіі.

Ляксаваны ’начышчаны да бляску’ (шчуч., Сцяшк. Сл.). З ваксаваць, якое з ва́кса1 (гл.) пры ад’ідэацыі ляксава́ць ’ачышчаць кішэчнік’, ’мець панос’ (гл. ля́кса).

Ляле́біць ’песціць, даглядаць’ (Бяльк.). Да ляле́яць (гл.). Зычны ‑б‑ замест ‑й, відаць, пад уплывам польск. uwielbić ’горача любіць’, ’пакланяцца’ ці бел.вяле́біць (параўн. ст.-бел. велбити, вельбити ’славіць, праслаўляць’, ’велічаць, узвялічваць’).

*Ляле́зік, браг. леле́зік ’ласун’ (Мат. Гом.). З ⁺лялеза (ці ⁺леляза), якія ад лялеяць ’пялегаваць’ (гл.). Аб суфіксе ‑з‑а гл. Сцяцко, Афікс. наз., 41.

*Ляле́ць, леле́ць, еле́ць ’блішчаць, пералівацца’ (ТС) — скарочаны варыянт да лялеяць (гл.). Аб пераходзе лʼ > й (йеле́ць) гл. Карскі 1, 322.

Ляле́шчыць ’радасны плач дзіцяці, ціўканне ластаўкі’ (полац., Нар. лекс.). Балтызм. Параўн. лат. lalināt ’лепятаць па-дзіцячаму’. Гл. таксама лалоўнікі, лалы́н.