Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

жэ́рабя, ‑я, н.

Умоўны знак (дробная рэч, паперка і пад.), які выцягваецца наўгад з шэрагу падобных прадметаў пры вызначэнні чарговасці, абавязку або права на што‑н. Кінуць жэрабя. Цягнуць жэрабя. □ Але як гэты надзел дастаўся.. [Раману] па жэрабю, то і не было на каго наракаць. Колас.

жэ́рах, ‑а, м.

Драпежная прэснаводная прамысловая рыба сямейства карпавых.

жэ́рдачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Памянш.-ласк. да жэрдка; невялікая жэрдка. На гнуткай жэрдачцы калыска Звісае к самаму палку. Колас.

жэ́рдзе, ‑я, н., зб.

Жэрдкі, жардзіны. Хто цягнуў з лесу жэрдзе для стаўбоў, хто ўвіхаўся з сухастоінаю-ялінаю, апрацоўваючы яе. Гартны.

жэрдзь, ‑і, ж.

Тое, што і жардзіна. Над стагамі Жэрдзі-вежы... Чарот. [Іван Міхайлавіч] убачыў і кладку, сярэдняй таўшчыні жэрдзь. Самуйлёнак.

жэ́рдка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Доўгі тонкі, ачышчаны ад галля ствол дрэва, прызначаны для гаспадарчых мэт. Плот з жэрдак. □ За Свіслаччу жэрдка ад стога, Як тычка, стаіць сіратой. Колас. // Доўгая выструганая палка; шост. Вядро, гойдаючыся на жэрдцы, стукалася аб зруб. Чорны. Павёў доктар пана ў лазню, пасадзіў на палок ды загадаў трымацца аберуч за жэрдку. Якімовіч.

жэ́рліца, ‑ы, ж.

Рыбалоўная снасць для лоўлі драпежнай рыбы на жыўца. Паставіць жэрліцы.

жэ́рці, жару, жарэш, жарэ; жаром, жараце; пр. жор, жэрла; заг. жары; незак., каго-што і без дап.

Разм. Прагна і многа есці. — [Свіння] хаця і гняце ўсё пад ногі, дык затое і жарэ ўсё, што толькі зачэпіць лычам. Самуйлёнак.