Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

навінці́ць, ‑вінчу, ‑вінціш, ‑вінціць; зак., што.

Круцячы па вінтавой разьбе, надзець; нашрубаваць. Навінціць гайку.

наві́нчванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. навінчваць — навінціць.

наві́нчвацца, ‑аецца; незак.

Зал. да навінчваць.

наві́нчваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да навінціць.

навіса́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да навіснуць.

наві́слы, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. незал. пр. ад навіснуць.

2. у знач. прым. Які навісае, спускаецца зверху. Навіслыя бровы. Навіслыя галіны. □ Вострыя зубцы вяршынь елак, здаецца, краналіся навіслых хмар. Пестрак. Пятляе і віхляе рачулка між лазнякоў, падт[а]чвае навіслыя тарфяныя берагі. Навуменка.

наві́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Спусціцца, звесіцца нізка над чым‑н., на што‑н. Вунь навіслі нізка Вербы над вадою. Журба. Шапкі на галаве ў.. [Юркі] не аказалася,.. і пасмы чорных пераблытаных валасоў навіслі на самыя вочы. Васілёнак.

2. Распасцерціся, апусціцца, размясціцца нізка над чым‑н. [Туман] згусціў паветра, павіс над зямлёй, як полаг. Няхай. Над возерам навісла вялізная чорная хмара, стала холадна. Гурскі. Шэрае неба нізка павісла над зямлёю. Васілеўская. / Аб ночы, цішыні і пад. Над ціхай талаю зямлёю Навісла ночка той парою. Колас.

3. перан. Узнікшы, з’явіўшыся, пачаць пагражаць каму‑, чаму‑н. Над краінай навісла пагроза вайны. □ Нейкі здраднік данёс фашыстам, што Дулеба пайшоў у партызаны, і над яго сям’ёй навісла небяспека. Шчарбатаў.

на́вісь, ‑і, Т на́віссю, ж.

1. Тое, што навісае над чым‑н. Чорная навісь хмар. □ Стаіць.. [домік] у ціхім завулку, пад навіссю таполяў. Навуменка. Узяўшы ўправа — пад гарой З-пад цёмнай навісі абрыва Палонка білася вадой. Гаўрусёў.

2. перан. Нешта страшнае, што навісла над кім‑н., што пагражае чалавеку. Навісь вайны. □ У тыя дні.. [Тадаровіч] выехаў.., чуючы перад сабою адно — чорную навісь смяртэльнай навалы. Чорны.

наві́ты, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад навіць.

наві́цца, наўецца.; пр. навіўся, ‑лася, ‑лося; зак.

Наматацца, накруціцца на што‑н. Ніткі навіліся на шпульку.