Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

жу́лік, ‑а, м.

Злодзей, які займаецца дробнымі пакражамі. // Разм. Махляр, ашуканец. А стараста, трэба сказаць, быў жулік: прыпісваў лішніх рабочых, каб іх плату палажыць сабе ў кішэню. Колас.

жулікава́тасць, ‑і, ж.

Уласцівасць жулікаватага.

жулікава́ты, ‑ая, ‑ае.

Схільны да жульніцтва, ашуканства, махлярскіх учынкаў. Жулікаваты хлопец. // Уласцівы жуліку; хітры. Белая манішка і прылізаныя валасы казалі аб яго зухаватасці, а хітрыя вочкі і жулікаватая ўсмешка сведчылі аб здольнасцях вывуджваць грыўні і саракоўкі з паляшуцкіх кішэняў. Колас.

жуллё, ‑я, н., зб.

Разм. Жулікі. — На адным тыдні тры кватэры абабралі. А-і-ы-эй! Колькі развялося жулля — не дай ты рады! Гартны.

жу́льніцкі, ‑ая, ‑ае.

Уласцівы жуліку, жулікам; такі, як у жулікаў. Жульніцкая выхадка. // Заснаваны на жульніцтве; ашуканскі, махлярскі. Жульніцкая здзелка.

жу́льніцтва, ‑а, н.

Занятак, паводзіны жуліка; махлярства, ашуканства. Пан пагаліўся на добры кавалак зямлі і адсудзіў яго нейкім жульніцтвам. Зарэцкі.

жу́льнічаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Карыстацца несумленнымі, жульніцкімі прыёмамі; махляваць, ашукваць. Жульнічаць у гульні.

жупа́н, а́, м.

Даўнейшае верхняе мужчынскае і жаночае адзенне з каляровага сукна ў палякаў, беларусаў і ўкраінцаў. Пшэбора зараз па парадку Скідае вопратку сваю, Наўперад зняў канфедэратку, Як сведку польскасці ў краю, А потым важна расшпіляе Зялёны вышыты жупан. Колас. Змардаваны, сумны, у жупане зялёным Круль драмаў, прылёгшы ў ботах на пярыне. Бажко.

[Польск. żupan.]

жу́пел, ‑а, м.

1. Уст. Гарачая смала, якая, па ўяўленню хрысціянскай рэлігіі, нібыта прыгатавана ў пекле для пакарання грэшнікаў.

2. перан. Што‑н. страшнае, агіднае; пужала.

[Стар.-слав.]

жу́піць, ‑плю, ‑піш, ‑піць; незак.

Абл. Размаўляць, гаварыць. Што каму рупіць, той тое і жупіць. Прыказка.