Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

дыялекто́лаг, ‑а, м.

Спецыяліст у галіне дыялекталогіі.

дыялекты́зм, ‑а, м.

Слова або выраз у літаратурнай мове, узяты з якога‑н. дыялекту. У творах .. [Кузьмы Чорнага] нярэдка можна сустрэць дыялектызмы, словы вузкага мясцовага значэння (накшталт «кагадзе», «дзындра» і інш.). Кудраўцаў.

дыяле́ктык, ‑а, м.

1. Прыхільнік, паслядоўнік дыялектычнай філасофіі; проціл. метафізік.

2. Уст. Асоба, якая добра валодае дыялектыкай (у 3 знач.).

дыяле́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

1. У марксісцкай філасофіі — навука пра найбольш агульныя законы руху і развіцця прыроды, грамадства і мыслення, тэорыя і метад пазнання і рэвалюцыйнага пераўтварэння рэчаіснасці.

2. Працэс руху, развіцця чаго‑н. Дыялектыка пазнання. Дыялектыка гісторыі.

3. Уст. Уменне спрачацца, прымяняць лагічныя довады ў спрэчках.

[Грэч. dialektikē.]

дыялекты́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Заснаваны на дыялектыцы (у 1 знач.). Дыялектычны метад. Дыялектычная філасофія.

2. Які мае адносіны да дыялектыкі (у 2 знач.). Класікі марксізма-ленінізма вучаць разглядваць форму і змест у іх дыялектычным развіцці і ўзаемнай сувязі. «Беларусь».

•••

Дыялектычны матэрыялізм гл. матэрыялізм.

дыяло́г, ‑у, м.

1. Размова паміж дзвюма або некалькімі асобамі.

2. Частка літаратурнага твора ў выглядзе размовы дзеючых асоб. Аўтару ўдаюцца дыялогі. // Літаратурны твор, напісаны ў форме размовы, гутаркі.

[Грэч. diálogos.]

дыямагнеты́зм, ‑у, м.

Уласцівасць некаторых рэчываў адштурхвацца (а не прыцягвацца) полюсамі магнітаў.

дыямагні́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адзнакі дыямагнетызму. Дыямагнітнае рэчыва.

дыяма́т, ‑а, М ‑маце, м.

Разм. Дыялектычны матэрыялізм. Мікалай Дзямянавіч Коласаў пачынаў семінар па дыямату. Карпюк.

дыяме́нт, ‑а, М ‑нце, м.

1. (часцей у паэт. мове). Алмаз, брыльянт. То не скарб дарагі над зямлёй — То праменняў блішчаць, дыяменты. Бядуля.

2. Від дробнага шрыфту.

[Фр. diamant.]