Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

акселера́цыя, , ж. (спец.).

Паскарэнне фарміравання, росту, развіцця.

|| прым. акселерацыйны, .

аксельба́нты, , м.

Наплечныя шнуры на мундзір (у генералаў, афіцэраў генеральнага штаба, штабных афіцэраў і ад’ютантаў розных рангаў у некаторых арміях).

аксесуа́р, , м.

  1. Дробны прадмет, дэталь сцэнічнага абсталявання (спец.).

  2. перан. Пабочная з’ява, дэталь, якія дапаўняюць што-н., ствараюць фон для галоўнага (у жывапісе, скульптуры, літаратуры).

|| прым. аксесуарны, .

аксі́д, , м. (спец.).

Тое, што і акісляльнік.

|| прым. аксідны, .

аксідзі́раваць, ; зак. і незак. (спец.).

Акісліць (-ляць) паверхню металічных вырабаў для засцярогі ад карозіі або надання прыгожага знешняга выгляду.

  • А. серабро.

|| наз. аксідзіроўка, і аксідзіраванне, .

аксідзіро́ўка, , ж. (спец.).

  1. гл. аксідзіраваць.

  2. Аксідзіраваны слой на паверхні чаго-н.

аксіёма, , ж.

Палажэнне, якое не патрабуе доказу і прымаецца ў якасці зыходнага прынцыпу якой-н. тэорыі (спец.), а таксама (перан.) наогул палажэнне, якое прымаецца без доказу; бясспрэчная ісціна.

|| прым. аксіяматычны, .

аксіяматы́чны, (кніжн.).

  1. гл. аксіёма.

  2. Бясспрэчны, зразумелы без доказаў.

|| наз. аксіяматычнасць, .

акт, , м.

  1. Адзінкавае праяўленне якой-н. дзейнасці, дзеянне, учынак.

    • Тэрарыстычны а.
  2. Закончаная частка драматычнага твора, спектакля.

    • Другі а. п’есы.
  3. Закон, устанаўленне дзяржаўных органаў або грамадскіх арганізацый.

  4. Дакумент, запіс аб якім-н. юрыдычным факце.

    • Скласці а. аб праверцы.
    • Абвінаваўчы а.

|| прым. актавы, .

акта́ва, , ж. (спец.).

  1. Восьмая ступень гамы, а таксама інтэрвал паміж бліжэйшымі аднайменнымі гукамі рознай вышыні.

  2. Вельмі нізкі бас.

  3. Васьмірадковая страфа, у якой першыя шэсць радкоў аб’яднаны дзвюма перакрыжаванымі рыфмамі, а два апошнія — сумежнай рыфмай.

|| прым. актаўны, .