сабра́цца, збяруся, збярэшся, збярэцца; збяромся, зберацеся;
1. Сысціся, з’ехацца ў адно месца.
2. Дайсці да якой‑н. колькасці, да якога‑н. ліку.
3. Паступова накапіцца ў адным месцы, у адных руках.
4. Адвольна назбірацца ў якой‑н. колькасці (пра вадкасць, пару і пад.).
5. Набухнуць (пра пупышкі дрэў, кветак).
6. Падрыхтаваць усё неабходнае ў дарогу.
7.
8. Стуліцца, як быццам зрабіцца меншым.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́нкі, ‑ая, ‑ае.
1. Невялікі ў папярочным сячэнні;
2. Невялікі ў абхваце; не тоўсты, вузкі ў косці (пра чалавека, яго фігуру, часткі цела).
3. Невялікі па шырыні, вузкі.
4. Высокі (пра гукі, голас).
5. Які складаецца з дробненькіх часцінак.
6. Складаны, выкананы з вялікай увагай, умела, па-мастацку.
7. Ледзь прыкметны, які з цяжкасцю адрозніваецца.
8. Прыемны сваёй вытанчанасцю, не рэзкі (пра смак, пах і пад.).
9. Тактычны, далікатны (пра чалавека, яго душу).
10. Які вылучаецца розумам, густам, праніклівасцю, глыбокім веданнем справы.
11. Гібкі, праніклівы, які схоплівае малапрыметнае (пра розум, мысленне).
12. Не адразу прыкметны, які тоіцца ў глыбіні чаго‑н.; такі, да якога трэба даходзіць, дазнавацца.
13. Дасканала арганізаваны і дакладны па выніках.
14. Чуллівы, які ўспрымае самыя слабыя раздражненні (пра органы пачуццяў і іх дзейнасць).
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чуць 1, чу́ю, чу́еш, чу́е;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
•••
чуць 2,
1.
2.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кале́ка 1 ’чалавек, які страціў якую-небудзь частку цела або здольнасць валодаць ёю ці наогул мае які-небудзь фізічны недахоп’ (
Кале́ка 2 ’рыба мянтуз, Lota’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляда 1 (ж. і н.), ля́до, лядо́, ле́до, ля́ды, ля́дзіна ’дзялянка высечанага лесу, хмызняку; высека’, ’расчышчанае месца ў лесе пад пасеў або пад сенажаць’ (
Ля́да 2, ля́до ’гарошак плотавы, Vicia sepium L.’ (нясв.,
Ляда 3, ляды ’бруд у хаце’ (
Ля́да 4, лядо ’драўлянае карыта ў сячкарні’ (
Ля́да 5 ’абы’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
але́ 1,
I.
1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; па свайму значэнню адпавядае словам «а», «аднак», «наадварот».
2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем; па свайму значэнню адпавядае злучнікам «а», «аднак».
3. Злучае сказы, у адным з якіх выказваецца неадпаведнасць таму, аб чым гаворыцца ў другім сказе.
II.
1. Далучае сказы і члены сказа, якія развіваюць, дапаўняюць або паясняюць выказаную думку, паўтараючы пры гэтым адно з слоў папярэдняга сказа ці словазлучэння.
2. Далучае члены сказа і сказы, звязаныя паміж сабой часавай паслядоўнасцю (часта ў спалучэнні з прыслоўямі часу або словамі, якія абазначаюць час).
3. Ужываецца ў пачатку самастойных сказаў пры рэзкім пераходзе да новай думкі або новай тэмы выказвання; адпавядае злучніку «ды».
4. Выкарыстоўваецца ў мове адной асобы пры адказе самому сабе ці нязгодзе з самім сабою або на пачатку рэплікі пры адказе субяседніку.
III.
Акалічнасці, якія перашкаджаюць ажыццяўленню чаго‑н.
але́ 2,
1.
2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ды 1,
I.
1. Ужываецца для сувязі аднародных у сэнсавых адносінах членаў сказа і сказаў; адпавядае па значэнню злучніку «і».
2. Ужываецца для сувязі паслядоўных паведамленняў, звязаных адзінствам накіраванасці дзеяння.
II.
1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; блізкі па значэнню да злучнікаў «але», «аднак».
2. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем і значэннем неадпаведнасці.
III.
1. Далучае сказы і члены сказа, якія дапаўняюць, паясняюць ці падагульняюць выказаную раней думку.
2. Ужываецца пры нечаканых пераходах да другіх падзей, якія завяршаюць папярэднія выказванні.
3. Далучае пры пералічэнні члены сказа з супраціўна-ўзмацняльным значэннем.
•••
ды 2,
Ужываецца ў пачатку сказа для ўзмацнення выразнасці выказвання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ме́сца, ‑а,
1. Прастора зямной паверхні, якая занята або можа быць занята кім‑, чым‑н.
2. Мясцовасць.
3. Прастора, на якой можна размясціцца; прастора, прызначаная для каго‑н.
4. Урывак, частка літаратурнага, мастацкага або музычнага твора.
5.
6.
7.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шуга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае;
1. Гарэць яркім полымем з успышкамі агню.
2. Выпраменьваць яркае святло, свяціцца яркім няроўным святлом; палымнець.
3. Хутка, з вялікай сілай узлятаць угору (пра полымя, дым, іскры і пад.).
4. Прыліваць да твару (пра кроў).
5. Моцна, парывіста дзьмуць; урывацца куды‑н. (пра вецер, туман, пару і пад.).
6. Калыхацца, хвалявацца, біць, шумець і пад. (пра мора, хвалі).
7.
8. Хутка, рэзка падымацца ўгору; узлятаць.
9.
10. Узмахваць (звычайна крыламі).
11. Развявацца, лунаць, рэяць, трапятаць.
12. Добра расці, хутка развівацца; буяць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Расама́ха 1 ’драпежная млекакормячая жывёла сямейства куніц, Gulo borealis’ (
Расама́ха 2 фальк. ’страшыдла ў вобразе жанчыны, у якой распушчаныя валасы і стальныя грудзі, ёю страшаць малых дзяцей’ (
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)