Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ла́га ’падваліна, папярочнае бервяно, на якое насцілаецца падлога’ (Шушк., Нар. сл., ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ’падважнік’ (Бел.-укр. ізал.). Запазычана з ням. Lagebalken ’бэлька ў столі’ ці з Lagerbalken ’брус для падымання грузаў’. Сюды ж ла́гі ’падстаўка пад вулей’ (Мат. Маг.).

Лагаві́ла, логовьіло ’логава’ (Клім.), ’сцелішча, поле, на якім сцелюць лён’ (Выг., Уладз.). Да логава (гл.). Аб суфіксе ‑іл‑а гл. Сцяцко, Афікс. наз., 42.

Лагаві́на ’сенажаць у лагчыне’ (Шат., Бел. лекс.; навагр., Сл. паўн.-зах.), рус. пск. логовина ’невялікі падоўжны кавалак зямлі, лагчына’. Беларуска-руская ізалекса, утвораная ад лог (гл.) пры дапамозе суф. ‑ав‑ін‑а.

*Лагаві́цца, лаговэтыся ’лятаць’ (кам., Сл. паўн.-зах.). Укр. лаговіітися ’тс’, польск. legować ’тс’, ст.-польск. legawać ’часта лажыцца’, н.-луж. z‑lagowaś, в.-луж. z‑lehować ’накладваць’, чэш. po‑legovati ’класціся’. Другасны ітэратыў ад прасл. legati (Слаўскі, 4, 110). Да лягаць (гл.).⇉*

Лагаві́шча ’логава, месца, дзе знаходзіцца воўчы вывадак’ (Сцяшк.), лагавішча ’бярлога, логава’ (Мат. Гом.). Да логавішча (гл.).

Лагавы́ ў выразе: логову просо ’маннік водны, Glyceria aquatica (L.) Wahlb.’ (ТС). Да лог і проса (гл.). Матывацыя наймення: расліна, мяцёлкай сваёй падобная да проса, расце ў вільготных лагчынах.

Лагадне́ць ’станавіцца пяшчотным, ласкавым’ (Нас., ТС). Да лагодны (гл.).

Лагаззё ’ламачча’ (карэліц., Шатал.) у выніку замены пачатковага р: параўн. рагаза, рагіза ’рагацце’, рагазіна, ра‑ газу́ліна ’сукаватая палка, ламачына, сук’ (Юрч.), рагазою ’грудай, кучай, няскладна’, рагазу́лька ’разгірака’ (Гарэц.), ушац. рагаззё ’сукаватыя галіны’ (Свяжынскі, вусн. паведамл.). Аб пераходзе р у л гл. Карскі, 1, 315.

*Ла́галіць, драг. лііголыты ’ўпрошваць’ (Клім.). У выніку страты пачатковага г (гл. Карскі, 1, 371) ад глаголіць (глсі‑ голыты) < прасл. gol‑gol‑iti ’гаварыць’. Адносна семантыкі гл. Мартынаў, Лекс. взаим., 170–172.

Лагандзі́ць ’балбатаць, многа гаварыць’ (ваўк., Сл. паўн.-зах.). Да паганіць (гл.).