Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Куро́жыцца ’курчыцца, мучыцца’ (ТС, Сл. паўн.-зах.). Да карожыцца (гл.).

Куро́па ’няўдалая жанчына’ (Мат. Маг.). Да курапата (гл.).

Куро́санне ’курасадня’ (Нар. сл., Жд. 3, Янк. III). Да курасадня (гл.).

Курпа́ты ’сутулы’ (Сцяшк. Сл.). Да гарбаты. Магчыма, пад уплывам куробіцца (гл.).

Курс ’напрамак руху, шлях’ (ТСБМ). Запазычана праз рускую мову з ням. Kurs (Шанскі, 2, 8, 455).

Курса́ткі ’драбіны ў возе’ (Сцяшк. Сл.). Гл. курасаткі.

Ку́рстацца1 ’дыміць, тлець’. Параўн. літ. kurstyti ’распальваць, паліць у печы’ (Сл. паўн.-зах., 2, 583). Балтызм (Лаўчутэ, Балтизмы, 47).

Ку́рстацца2 ’корпацца, церабіцца’ (Сл. паўн.-зах.). Балтызм. Параўн. літ. kurstytis ’спяшацца’. Розніца ў семантыцы, магчыма, тлумачыцца ўплывам корпацца (Лаўчутэ, Балтизмы. 47).

Ку́рся ’кормная свіння’ (Сцяшк. Сл.). Няясна.

Ку́рта1 ’куртаты, бясхвосты (ці з кароткім хвастом)’ (Сцяц., Др.-Падб., Мал., Шн., Яруш.), ’маларослы’ (Мал.), ’кепскі, горшы’ (Сцяц.). Запазычанне з польск. kurta (Кюнэ, Poln., 70; Слаўскі, 3, 414–415). Параўн. куртаты (гл.).

Ку́рта2 ’сучка’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. kùrtas ’паляўнічы сабака’ (Сл. паўн.-зах., 2, 584). Балтызм.

Ку́рта3 ’куртка’ (Шат., Бяльк., Серб., Нас., Сержп., Ск., Мат. Маг., Тарнацкі, Studia). Запазычанне з польск. kurta ’тс’ (Слаўскі, 3, 413; Кюнэ, Poln., 70).

Курта́ты1 ’бясхвосты’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ’маларослы’ (Гарэц.). Укр. куртатій ’тс’. Прыметнік з прадуктыўным суфіксам ‑аты. У іншых славянскіх мовах гэты суфікс не зафіксаваны (параўн. Слаўскі, 3, 414), таму слова трэба лічыць беларуска-ўкраінскай інавацыяй. Агульнараспаўсюджанае ў заходнеславянскіх мовах kurta ’сабака з адрэзаным хвастом’ запазычана з лац. curtus ’кароткі’ (с.-лац. curtus canis ’сабака з адрэзаным хвастом’).

Курта́ты2 ’чорт’ (Федар.). Да куртаты1 (гл.). Параўн. куцы1 ’кароткі’ і куцы2 ’чорт’ (гл.).