Вяртля́вы ’вёрткі’ (КТС), укр. вертлявий, рус. вертлявый ’тс’. Усходнеславянскае ўтварэнне ад асновы вьртьл‑ і суф. ‑ав‑ы. У бел. літар. мове, відаць, запазычанне з рус. мовы. Гл. таксама вяртлівы. Сюды ж вяртлявасць ’вёрткасць’ (КТС).
Вяртля́г ’вал (сена)’ (гом., Мат. Гом.). Вузкарэгіянальнае ўтварэнне ад вярцець (гл.). Суф. ‑ʼаг, магчыма, з прасл. ‑agъ (як krčagъ; гл. ЭИРЯ, 2, 39; Слаўскі, SP, 1, 65).
Вярто́к ’вяроўка ці скручаны дубец, якім прымацоўваецца аглобля да саней; заварацень’ (навагр., Нар. сл.), рус. верто́к ’паварот’, урал., валаг. вертка дать ’зрабіць рэзкі паварот’; ’улізнуць, ухіліцца ад чаго-небудзь’. Бел. лексема — самастойнае ўтварэнне ад вьрт‑ъкъ. Да вярце́ць (гл.).
Вярту́н ’жвавае дзіця’ (Жд., 3); ’непаседа, дураслівец’ (БРС, Шат.); ’вяртлявы чалавек’ (Бяльк.); ’від жука з сямейства Gyrinidae’ (БРС, КТС); ’турман’ (БРС); ’від хваробы хваіны’ (БелСЭ); ’вір’ (КТС). Укр. вертун ’вяртлявы чалавек, непаседа’; ’страказа’; ’турман’, вертуне́ць ’кажан’, рус. вертун ’непаседа’; ’кулік’; ’ручны свердзел’, свярдл. ’круглае палена’, кастр. ’мянёк’, урал. ’матыліца’, пск. ’ненадзейны, ветраны чалавек’, вертунок ’турман’. Усходнеславянскае ўтварэнне ад асновы вьрт‑ (vьrt‑) і суф. ‑ун (< unъ). Да вярце́ць (гл.).
Вярту́ты мн. л. ’баранкі’ (петрык., Мат. Гом.), відавочна, пранікла з укр. мовы; параўн. укр. бук. верту́т, верту́та ’рулет, від пірага з макам, тварагом, павідлам’. Не выключана рэгіянальнае ўтварэнне ад вярце́ць (гл.). Суфікс ‑ут‑ мае экспрэсіўны характар, прынамсі, у бел. гаворках (Сцяцко, Афікс. наз., 70, 129).
Вярту́ха ’непаседа, жвавая жанчына’, укр. вертуха ’тс’, рус. верту́ха: пск., калуж. ’вяртуха (аб жанчыне, дзяўчыне)’, арханг. ’драсён павойны, Polygonum convolvulus L.’, пск. вертуха́ ’рыба, якая верціць хвастом’. Да вярце́ць (гл.). Утворана ад дзеяслоўнай асновы пры дапамозе экспрэсіўнага суфікса ‑ух‑а (< ‑uxa).
*Вяртуха́ць, віртуха́ць ’мільгаць’, віртуха́ньня ’мітусня’ (Яўс.). Да вярту́ха (гл.).
Вярту́шка ’прыстасаванне для вымярэння хуткасці і кірунку плыні ў рэках і азёрах, марах і акіянах’ (БРС). Запазычана з рус. мовы, дзе вертушка ’тс’.
Вяру́тны ’сапраўдны’ (ваўк., Янк. БФ), укр. вірутний ’сапраўдны, арыгінальны’, запазычана са ст.-польск. wierudny ’сапраўдны’, суч. польск. wierutny ’тс’ (Булыка, Запазыч., 60–61). Да вера (гл.).
Вярханскі шар ’сонца’ або ’месяц’ у загадцы: «Па гары гаранкай каціўся шар вярханскі…» (староб., Заг., 1972). Лексема вярханскі ўтворана ад верх (гл.) пры дапамозе суф. ‑ан‑скі па аналогіі да гаранскі; параўн. рус. горенский таксама ў загадцы: «На горе горенской стоит дуб смоленский…» (СРНГ, 7, 34).