Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Карпатлі́вы. Гл. карпаць.

Карпа́ты1 ’узняты, задзёрты нос’ (КЭС, лаг.). Гл. кірпаты.

Карпа́ты2 ’буграваты, з нягладкай паверхняй’ (Сцяшк.), ’з нягладкай паверхняй (аб бульбе, напрыклад)’ (Сл. паўн.-зах., Сцяшк. МГ), укр. коропатий, серб.-харв. кра̏пе ’няроўнасці’ даюць магчымасць рэканструяваць прасл. korpa ’бугор, няроўнасць’, што адпавядае літ. kárpa ’бародаўка’, лат. karpa ’бародаўка, мазоль’; такім чынам, лексема яшчэ балта-славянская.

Карпа́ць1 ’калупаць, павольна рабіць што-небудзь’ (Нас., Янк. III, Мал., Гарэц., Др.-Падб.). Гл. корпаць.

Карпа́ць2 ’укараціць што-небудзь’ (Др.-Падб.). Гл. кірпаты.

Карпа́ч ’шчаўе прыбярэжнае, Rumex hydrolaptum Huds’. Да карпаць2 (гл.). Параўн. назву тупалістага шчаўя — карнач (гл.).

Карпа́чка ’драўляны плужок для акучвання бульбы’ (Выг.), да карпацы (гл.).

Карпашы́ць ’пяршыць’ (Нар. словатв.). Мабыць, кантамінацыя карпаць і і пяршыць.

Карпе́ль ’марудны чалавек’ (Нар. словатв.). Да карпалі. Словаўтварэнне на ‑ель. (Nomen agentis).

Карпе́ць ’трывожыць, хваляваць’ (З нар. сл.), ’цярпець невыгоды, нястачы’ (КЭС, лаг.). Да карпаць1. Семантычна няясна.

Карпу́ха ’марудная жанчына’ (Нар. словатв.). Дв корпаць. Словаўтварэнне на ‑уха (^вербальныя Nomina agenti-s — SP, І 75).

Ка́рта1 ў картачнай гульні. Гл. карта3.

Ка́рта2 ’геаграфічная карта’. Гл. карта3.

Ка́рта3 ’дакумент, пасведчанне’ (КЭС, лаг.), ’ліст, запіска, паштоўка’ (Нас., Шат., Шн., Гарэц., Др.-Падб., Булг., Мал., Шпіл., Сержп.). Старое запазычанне (1539) з польск. karta, якое з італ. carta < лац. charta ’папера’ < ст.-грэч. χάρτης (Булыка, Запазыч., 142; Фасмер, 2, 203).