◎ Ла́зіва, ліізіво, лёзыво, лізыво, лезіво, льёзіво, лёзьво ’драбіны, лесвіца лазіць да коміна’ (стол., Нар. сл.; іўеў., трак., Сл. паўн.-зах.), ’вяроўка з дошчачкамі, пры дапамозе якой пчаляры лазілі на дрэва’ (З нар. сл., Сл. паўн.-зах., ЛАПП), зах.-укр. лазиво, лазило ’тс’, рус. лезево, польск. laziwо (> чэш. lezivо ’тс’). Дзендзялеўскі (Укр.-зах. парал., 169) адносіць гэту лексему да ўкраінскіх (усх.-слав.) — польскіх агульных лексічных утварэнняў. Слаўскі ж (5, 68) мяркуе, што польск. слова запазычана з бел. мовы. Аднак наяўнасць чэш. фіксацыі дае магчымасць аднесці лексему да прасл. lazivojlezivo (гл. Варбот, Слав. языкозн., VII, 1973, 95). Да лаз, лазіць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ По́сілка, поселка. посялка, (в) асілка, посіяно ’дужка вядра з вяроўкі, дроту або скручанай лазы’ (Янк. 1, Шат., Мат. Гом.; петрык., Шатал.; чэрв., дзярж., Сл. ПЗБ; Байк. і Некр.; карэліц., З нар. сл.), ’вяроўка ў калысцы для калыхання рукой ці нагой’, ’вешалка ў адзенні’, ’почапка ў торбе’ (чэрв., пух., Сл. ПЗБ), ’кавалак моцнай сырамяці, што чапляецца да пугаўя’ (Варл.), польск. сен. osiłki, usiłki ’дужка ў вядры’. З літ. ąselė, ūselė ’вушка, пятліца’ < ąsa ’вушка ў посудзе, пятля’ (Зданцэвіч, LP, 8, 345; Лаўчутэ. Baltistica. 6 (2), 201: Лаўчутэ, Балтизмы, 48: Непакупны, Kalbotyra, 25 (2), 76). З’яўленне п‑ няяснае, магчыма, пад уплывам почапка (гл.). Гл. восілка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адкруці́цца сов.

1. (о гайке и т.п.) отвинти́ться, открути́ться, отверну́ться;

2. (поворачиваясь) откры́ться, отверну́ться;

кран лёгка ~ці́ўся — кран легко́ откры́лся (отверну́лся);

3. (о чём-л. свитом, закрученном) открути́ться;

закру́чаная вяро́ўка ~ці́лася — закру́ченная верёвка открути́лась;

4. (разматываясь, отделиться) отмота́ться;

5. перен. отде́латься, отверте́ться, отвильну́ть;

а. ад пае́здкі — отде́латься (отверте́ться) от пое́здки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ле́зіва 1 ’плеценая з сырамяці вяроўка, якой бортнікі карыстаюцца, калі лазяць па дрэве да калод з пчоламі’ або ’вяроўка, на якой паднімаюць калоду пчол на дрэва’ (Эрэміч., Очерки, 8; рэч., Мат. Гом.), ле́зва ’тс’ (Маш.; гродз., Сл. паўн.-зах.), лельч., ельск. лезьва (Мат. Гом.). Ст.-бел. лезиво, лезыво (1507 г.). Укр. лезиво, лізиво, рус. лезиво (лезево), польск. leziwo ’лезіва’, а ў XVI ст. — ’борць’. Паўн.-слав. lěz‑ivo. Да лазіць, лезці (гл.). Няма патрэбы гаварыць пра запазычанне з польск., як сцвярджае Булыка (Лекс. Запазыч., 94).

Ле́зіва 2 ’лязо’ (Нас.), ле́зьвіе, лезвіг, лезка ’тс’ (лаг., Шатал.; браг., Мат. Гом.; паўд.-усх., КЭС), лязо ’вострая частка рэжучай ці сякучай прылады’ (ТСБМ, Шат., Касп., Гарэц.; мін., Шн. 2, КЭС, лаг., Бяльк.), ’тонкая стальная пласцінка для галення’ (Сцяшк.), лэзо, лезо, лёзо ’вастрыё сякеры’ (Тарн.). Укр. ле́зво, уманск., валынск. ле́зо, харкаўск. лі́зко ’лязо’, рус. лез, лёз ’струг для апрацоўкі клёпак’, калін. ’вастрыё касы’, казан., ніжнегар., уладз. леза, лёза, іркуцк. лезвище ’вастрыё касы’, паўн.- і паўд.-рус. лезьё ’лязо’. Паводле Варбат (Этимология–1964, 41–43), гэты даволі позні прасл. дыялектызм генетычна суадносіцца з дзеясловамі lězti — laziti > лезці (гл.), семантыка якіх змянялася наступным чынам: ’паўзці, прабірацца’ > ’расчысціць, выраўняць, каб прайсці’ і ’узлезці, каб вычысціць, выразаць’ > ’рубаць, выраўноўваць, рэзаць’ > ’тое, што рэжа’. Застаецца няясным канец формы лезвіг. Іншыя менш імаверныя версіі гл. Фасмер, 2, 476.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Strick

m -s, -e

1) вяро́ўка, кана́т, лі́на

2)

kléiner ~ — разм. сваво́льнік, гарэ́за

◊ in j-s ~e geráten* — папа́сці ў чыю́-н. па́стку

wenn álle ~e réißen — на са́мы го́ршы вы́падак

j-m ~e légen — паста́віць каму́-н. па́стку, стро́іць падко́пы пад каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

разві́цца, разаўюся, разаўешся, разаўецца; пр. развіўся, ‑лася, ‑лося; заг. развіся; зак.

1. Раскруціцца, расплесціся. Вяроўка развілася. // Разгарнуцца, расправіцца. Збыліся думкі чорнай ночы, Развіўся вольны сцяг. Чарот.

2. Распусціцца (пра пупышкі, кветкі і пад.). У выніку многіх турбот дубок ажыў і наступнаю вясною добра развіўся, хоць і з пэўным спазненнем. Лужанін. Тады каза разжывецца, як куст разаўецца. Прыказка.

3. Відазмяняючыся, знаходзячыся ў працэсе росту, дасягнуць вышэйшай або пэўнай стадыі развіцця. Усходы добра развіліся з восені. □ За такое нядоўгае і халоднае лета драўняныя расліны не паспяваюць развіцца. Гавеман. // Скласціся, узнікнуць. За доўгую практыку ў .. [Эміліі] развілася такая інтуіцыя, што ў дзевяноста выпадках яна трапляла акурат на такіх людзей, з якімі можна было дагаварыцца. Маўр.

4. Прыняць шырокі размах, набыць вялікае значэнне. Торфабрыкетны завод «Лукскае» узнік, развіўся на вачах Гаўрылкіна. «Звязда». // Паступова ўзмацняючыся, павялічваючыся, дайсці да значнай ступені.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

rope

[roʊp]

1.

n.

1) вяро́ўка f., кана́т -а m.

2) арка́н -а m.; ласо́, indecl.

3) ні́зка f

4) за́шмарга, пятля́ f.

5) паве́шаньне n.

2.

v.t.

1) прывя́зваць, зьвя́зваць вяро́ўкай

2) абво́дзіць вяро́ўкай

3) заарка́ньваць

4) згушча́ць, рабі́ць цягу́чым

•

- a rope of onions

- know the ropes

- reach the end of one’s rope

- rope in

- give one rope

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пла́каць несов., прям., перен. пла́кать;

◊ ~калі гро́шыкі — пла́кали де́нежки;

вяро́ўка пла́ча — (па кім) верёвка пла́чет (по ком);

пла́ча як бабёр — пла́чет го́рькими слеза́ми;

чым бы дзіця́ ні це́шылася, абы не ~кала — погов. чем бы дитя́ ни те́шилось, лишь бы не пла́кало;

б’юць і п. не даю́ць — погов. бьют и пла́кать не даю́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

скруці́цца сов.

1. сви́ться, скрути́ться;

вяро́ўка дрэ́нна ~ці́лася — верёвка пло́хо свила́сь (скрути́лась);

2. (сложиться трубкой) ската́ться, сверну́ться; скрути́ться;

ад гарачыні́ лі́сце ~ці́лася — от жары́ ли́стья ската́лись (сверну́лись);

3. свинти́ться, отвинти́ться;

4. (испортиться от верчения) сверну́ться, сверте́ться, свинти́ться;

5. (от судорог) ско́рчиться, скорёжиться;

6. сверну́ться, сви́ться;

~ці́ўся абара́нкам і засну́ў — сверну́лся кала́чиком и усну́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Schnur

f -, Schnüre

1) вяро́ўка, шнур(о́к), шпага́т, або́рка

2) ні́тка (жэмчугу)

3) горн. про́жылак

◊ nach der ~ — ва ўстано́ўленым пара́дку

nach der ~ lében — жыць ашча́дна

es geht álles nach der ~ — усё ідзе́ як па ма́сле

über die ~ háuen* — разм. хапі́ць це́раз край, не выхо́дзіць з ра́мак (дазволенага)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)