Verbum

Тырва́ць ‘цярпець’ (Бяльк.), ст.-бел. трвати ‘трываць, цярпліва пераносіць боль, пакуты’. Са ст.-польск. trwać, польск. trwać ‘быць у пэўным стане’, ‘чакаць’, ‘працягвацца’; хутчэй мясцовы варыянт з мэтатэзай ад трываць, гл.

Рубі́ж ’вастрыё касы’ (драг., Нар. словатв.). Дыялектны фанетычны варыянт да рубеж (гл.). Варыянты з суфіксамі ‑еж/‑іж назіраюцца, аднак, у адад’ектыўных назоўніках: глыбе́ж/глыбі́ж ’глыбокае месца ў рацэ; бездань’, гусце́ж/гусці́ж ’гушчар’.

*Жэ́расць, жэ́росць, жо́рость ’нятоўстае бервяно без сукоў, перакладзіна’ (КСТ). Рус. дыял. же́ресть ’тоўстая жэрдка’, же́редзь, жэрдзь ’жэрдка’. Другасны паўнагалосы варыянт жэрдзь (гл.) з метатезай канцавых зычных дʼзʼ > зʼдʼ і аглушэннем іх (зʼдʼ > сʼтʼ > сʼцʼ).

Зыґава́ць ’уцякаць ад насякомых’, зыкава́ць ’тс’ (Сл. паўн.-зах.). Ад зык ₂ (гл.) утвараецца зыкаць, зыкацца ’бегаць ад укусаў насякомых’, адкуль з суфіксам ‑ва‑ і зыкаваць, зыкавацца. Форма з г экспрэсіўна-ўмацаваны варыянт зыкаваць.

◎ Пэ́нснуць ’стукнуць, ударыць, пляснуць’ (Скарбы; шчуч., З нар. сл.), тыцнуць ’тс’ (любч., Нар. словатв.). “Глухі” варыянт імітатыўнага дзеяслова бэнцнуць ’тс’ (гл.), параўн. форму без назалізацыі (сведчанне запазычанасці з польск. bęcnąć ’тс’) — пэцнуць ’тс’ (Цых.).

Трапа́йла (трапа́йло) ’прылада, якой трэплюць лён, трапальня’ (беласт., Сл. ПЗБ; АБ, 9). Варыянт іншай назвы прылады трапа́ла, трапло́ ’тс’. Не выключана трансфармацыя запазычанага польск. дыял. trzepadło ’тс’ па ўзору малойчык < малодчык. Да трапаць (гл.).

◎ Пугаля́нка ’страва, прыгатаваная з аўсянай мукі на кіслай рошчыне’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Відаць, ад пу́гаць ’сёрбаць’ (гл.), варыянт ногаць ’тс’ (ашм., Стан.), ці іранічнае ўтварэнне ад нагуляны (ад гуляць) з фанетычнай зменай па- > пу‑.

◎ Пэ́лах ’сполах’ (Жд. 1). Ад полах (гл.), варыянт слова з пераходам о > э пад націскам, параўн. потрахііпэтрахі (гл.); параўн. таксама чаргаванне галосных у крык//крок//крэч ’крык’, якому Асоўскі (Stud. slawist., 159) прыпісвае праславянскі характар.

Ра́нчык, рэдчык ’бінт, павязка’ (Мат. Гом.). Імаверна, вытворнае ад рана ₁ (гл.), як ’тое, што прыкладаецца да раны’. Варыянт рэдчык (гл. рэдчык ₁), звязаны, відавочна, з рэдкай структурай тканіны, што выкарыстоўваецца для перавязкі. Народная назва.

Стрып ‘верх даху, месца, дзе сходзяцца скаты, вільчык, жолаб’ (Шушк.). Фанетычны варыянт да строп ₂ (гл.). Сюды ж стрыплёўкі ‘чарацінкі ў страсе, напоўненыя сумессю мёду і пылку (наношваюць нейкія адзіночныя пчолы для сваіх лічынак’ (ТС).