Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

шлемападо́бны, ‑ая, ‑ае.

Які мае форму шлема (у 1 знач.).

шлемафо́н, ‑а, м.

Шлем лётчыкаў і танкістаў з уманціраваным у яго перагаворным апаратам, а таксама перагаворны апарат. І вось з-за дыму, са шлемафонам у руках, з’яўляецца чалавек. Шашкоў. У шлемафоне пачуўся бадзёры голас капітана: — Трымайся, мой хлопчык! Шамякін.

шлемафо́нны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да шлемафона; які ажыццяўляецца пры дапамозе шлемафонаў. Шлемафонны шнур. Шлемафонная сувязь.

шле́мнік, ‑у, м.

Шматгадовая травяністая або паўкустовая расліна сямейства губакветных, выкарыстоўваецца ў медыцыне.

шлёгаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што, па чым і чым.

Абл. Гучна біць, сцёбаць чым‑н. тонкім, гнуткім. Лёнька сядзеў у курані і галінкаю клёна шлёгаў сябе па шыі — адганяў камароў. Капыловіч. Я падхопліваўся на калені, ледзь даставаў грудзьмі застаўку перадка і, тузаючы лейцамі, шлёгаў пугай калматага коніка. Ракітны.

шлёгнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Аднакр. да шлёгаць.

шлёнка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

1. Авечка шлёнскай пароды.

2. Футра гэтай авечкі.

шлёп, выкл. у знач. вык.

Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. шлёпаць — шлёпнуць і шлёпацца — шлёпнуцца. Бывала, калі на шляху яму [Несцеру] пападалася лужына, ён яе не абыходзіў, а шлёп, шлёп — і ўсё! Карпюк.

шлёпанне, ‑я, н.

Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. шлёпаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Гэтае бязладнае, то глухое, то звонкае, шлёпанне дажджынак з даху я пачуў, яшчэ не расплюшчыўшы вачэй. Каршукоў.

шлёпанцы, ‑аў; адз. шлёпанец, ‑нца, м.

Разм.

1. Хатнія туфлі, звычайна без заднікаў. Маці зашаркала шлёпанцамі па падлозе і падышла да стала. Сачанка. [Ніна] ўсадзіла ногі ў шлёпанцы і вярнулася к тэлефону — пазваніць Васілю Кузьмічу. Лобан.

2. Гучныя, звонкія ўдары далонню па целе. І шлёпанцы сыпаліся па азадачку хлопчыка. Гаспадыня хаты раздае сваім дзіцянятам — гэтым неахайным, мурзатым і шматлікім стварэнням — па кавалачку хлеба, часам супакойваючы таго, другога добрым шлёпанцам. Лынькоў.