ша́гавы, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які мае адносіны да шагу (у 2 знач.). Шагавы электрарухавік. Шагавае напружанне.
ша́гам, прысл.
У тэмпе хады, не бягом. // Самым павольным алюрам. [Конь] павярнуў назад і пайшоў шагам. Якімовіч.
•••
Шагам марш! гл. марш 2 (у 1 знач.).
шагаме́р, ‑а, м.
1. Спец. Прыбор для вымярэння шагу разьбы або шагу цыліндрычнага зубчастага кола.
2. Разм. Тое, што і крокамер.
шага́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Тое, што і крочыць (у 1 знач.).
шага́ючы, ‑ая, ‑ае.
Спец. Які перасоўваецца пры дапамозе пачарговай перастаноўкі апорных частак у напрамку руху (пра машыны, механізмы). Шагаючы экскаватар. Шагаючы пад’ёмны кран. Шагаючы дамкрат.
шагі́сціка, ‑і, ДМ ‑ціцы, ж.
Неадабр. Ваеннае абучэнне, пры якім асноўная ўвага надаецца маршыроўцы.
ша́йба, ‑ы, ж.
1. Падкладка пад гайку ці плешку шрубы ў выглядзе плоскага кольца. Латунная шайба. Гумавая шайба. □ На якарныя балты проста надзя[ва]юць шырокія шайбы, прышрубоўваюць іх гайкамі, і на гэтым мацаванне заканчваецца. Чаркасаў.
2. Спец. Спартыўная прылада ў выглядзе гумавага ці пластмасавага плоскага дыска для гульні ў хакей. Скончылася лета, футбольны мяч ідзе на адпачынак, і настае чарга клюшкі. Ганяць шайбу можна дзе хочаш. Няхай.
[Ням. Scheibe.]
ша́йка, ‑і, ДМ шайцы, ж.
Разм. Група людзей, якія ўчыняюць разбой, злачынствы; банда. Шайка бандытаў. □ Гэта была шайка паліцаяў, якія, баючыся атрымаць належную плату за сваю службу немцам, цяпер туляліся па цёмных кутках. Васілевіч. // Неадабр. Пра кампанію людзей, аб’яднаных агульнымі інтарэсамі, учынкі і паводзіны якіх асуджаюцца грамадскасцю. Шайка жулікаў. □ Поп, земскі начальнік, прыстаў, спраўнік, гэта, брат, — усё адна шайка. Колас.
[Ад латыш. šaika — шмат народу.]
шаймо́ры, ‑аў; адз. няма.
Абл. Перамёрзлая бульба, якая праляжала ў зямлі ўсю зіму. А каб выжыць, Мы з братам удвух Усю весну Шайморы збіралі. І была даражэй серабра Тая бульба гнілая на полі. Карызна. Успомнім хоць бы словы Н. Гілевіча пра шайморы — перамёрзлую бульбу з адталага бульбянішча, якая ў першую пасляваенную вясну здавалася малалеткам найлепшым прысмакам (паэма «Сто вузлоў памяці»). Лойка.
шайта́н, ‑а, м.
1. У рэлігійным уяўленні мусульман — злы дух, сатана. [Дзед Ігнат:] — А пані была дзіўная. Ні то што дзіўная, а, не проці ночы кажучы, шайтан шайтанам, з нячыстай сілай была ў вялікім сваяцтве. Лынькоў. // Ужываецца як лаянкавае слова. Нездарма я ганяўся за .. [Арліцай] больш тыдня, пакуль не гаманіў у пастку. Затое і дрэсіраваць яе цяжка. Не паддаецца, шайтан. Беразняк.
2. Родавы дух, татэм у народаў Поўначы і Сібіры.
[Араб.]