Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ні́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы; Р мн. нівак; ж.

Памянш.-ласк. да ніва.

ні́ўхі, ‑аў; адз. ніўх, ‑а, м.; ніўхка, ‑і, ДМ ‑хцы; мн. ніўхкі, ‑хак; ж.

Народ, які жыве па ніжняму цячэнню Амура і на востраве Сахалін (устарэлая назва — гілякі).

ні́ўхскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да піўхаў, належыць ім. Ніўхская мова.

ніхро́м, ‑у, м.

Спец. Гарачатрывалы сплаў нікелю і хрому.

[Ад скарачэння слоў ні(кель) і хром.]

ніхто́, ніко́га, ніко́му, ніко́га, нікі́м, ні аб кім, займ. адмоўны.

1. Ні адзін чалавек. Стаў клікаць Дубяга бацькоў і сям’ю. Кругом абышоў ён сялібу сваю. Ніхто не азваўся. Танк. Жыў некалі адзін пан, ды такі злосны, што бяда: ніхто не мог яму дагадзіць. Якімовіч. [Пятрусь] нікому не скардзіўся, ні на кога не наракаў і ні з кім не хацелася яму гаварыць. Крапіва. // у знач. вык. Ні адной душы. Радзівон Ксенафонтавіч застаецца адзін. Нікога побач. Шыловіч. [Мікуць:] — Дождж сабе ідзе, а я склею адзін... Нікога нідзе. Чорны.

2. у знач. наз. ніхто́, толькі ў Н і Т, м. і ж. Пра чалавека, які не мае ніякага дачынення да каго‑н. Хто ён табе? — Ніхто.

ніц, прысл.

Тварам уніз. [Казік] ляжаў ніц, схаваўшы тварык у падушку. Чарнышэвіч. — Кладзіся!.. Цяжкі снарад. І мы ўпалі ніц. Сяргейчык.

ніцава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. ніцаваць.

ніцава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад ніцаваць.

ніцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак., што.

Перашываць, робячы спод верхам; пераніцоўваць.

ні́цам, прысл.

Разм. Тое, што і ніцма. Ледзь устаў [Янук], Пралежаў ніцам да зарніц, Ледзь падпоўз ён да крыніцы Кроў абмыць. А. Александровіч.