Verbum

нітавы́, ‑ая, ‑ое.

Які мае адносіны да ніта ​¹.

ні́тачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Памянш.-ласк. да нітка.

•••

Па нітачцы бегаць гл. бегаць.

ні́тачны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да нітак. Нітачная фабрыка. □ Тоўстую шэрую нітку [Іван] шморгае кавалачкам воску, каб даўжэй быў нітачны век. Лынькоў.

ні́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

1. Тонка ссуканая пража, якая выкарыстоўваецца для шыцця, вязання і пад. [Варвара:] — Збегай, Косцік, вазьмі ў шуфлядзе чорны гузік і іголку з чорнай ніткай. Васілевіч. За прасніцай некалі маці тужыць, Суровая нітка праз пальцы бяжыць. Вялюгін.

2. Нізка (пацерак, караляў і пад.). Да .. шыі [мадонны на карціне] была падвешана (прыбіта цвічкамі) нітка сапраўдных караляў. Чорны.

3. Прадмет, які па сваёй форме падобны на нітку. У іржэўнік парванымі, патузанымі ніткамі паўпляталася павуцінне. Скрыган. // перан. Аб чым‑н. такім, што нагадвае нітку. [Самалёты] пакідалі за сабой танюткія серабрыстыя ніткі следу. Лынькоў.

4. перан. Аб чым‑н. пабудаваным, што выцягнулася ў выглядзе простай лініі. Нітка чыгункі. Нітка трубаправода. □ Чырванаватая нітка брукаванага тракту паблісквае вільгаццю. Лужанін.

5. перан. Тое, што злучае, служыць для сувязі. Газеты з’яўляюцца для Міхалкі вышэйшай школай — універсітэтам. Яны злучаюць яго нябачнымі ніткамі з усім светам. Бядуля. // Рад, чарада чаго‑н. Нітка ўспамінаў. □ Думкі паўзуць шэрай, блытанай ніткай. Лынькоў.

•••

Да (апошняй) ніткі — усё, поўнасцю, да канца (аграбіць, абабраць, праліць і пад.).

На жывую нітку — нетрывала (зрабіць што‑н.). Двор зарос травой, паркан пастаўлен на жывую нітку, на хляве — прагніўшая страха. Навуменка.

Прамокнуць да ніткі гл. прамокнуць.

Праходзіць чырвонай ніткай гл. праходзіць.

Шыта белымі ніткамі гл. шыты.

ніткава́ты, ‑ая, ‑ае.

Які падобны на нітку, мае выгляд ніткі.

ніткападо́бны, ‑ая, ‑ае.

Які падобны на нітку, нагадвае нітку. Ніткападобныя малекулы.

нітра...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае адносіны да азоту, азотнай кіслаты, напрыклад: нітрабензол, нітрагрупа, нітразлучэнне.

нітрабактэ́рыя, ‑і, ж.

Спец. Мікраарганізм, які ператварае солі амонію ў азотную кіслату.

нітрабензо́л, ‑у, м.

Спец. Алеістая ядавітая вадкасць з пахам горкага міндаля, якая атрымліваецца шляхам уздзеяння азотнай і сернай кіслот на бензол.

нітрава́нне, ‑я, н.

Спец.

1. Хімічная рэакцыя замяшчэння вадароду нітрагрупай у арганічных злучэннях. Нітраванне цэлюлозы.

2. Хіміка-тэрмічная апрацоўка паверхні сталёвых і тытанавых вырабаў з мэтай надаць ёй высокую цвёрдасць.