Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прадмова ∙ Скарачэнні ∙ Кніга ў PDF/DjVu
абвгдеёжзійклмнопрстуўфхцчшэюя-.
агеіоуыэюя

ніо́біевы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ніобію. // Які мае ў сабе ніобій. Ніобіевыя руды.

ніо́бій, ‑ю, м.

Пластычны тугаплаўкі метал шаравата-белага колеру, які належыць да рэдкіх элементаў; ужываецца ў ракетабудаванні, авіяцыйнай і касмічнай тэхніцы, радыётэхніцы і інш.

[Лац. niomium.]

ні́пель, ‑я, м.

Спец. Металічная злучальная трубка з разьбой на капцах (у прыпадак і механізмах).

[Англ. nipple.]

ні́пельны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да ніпеля.

нірва́на, ‑ы, ж.

Паводле вучэння будыстаў — стан спакою і шчасця, які дасягаецца адмаўленнем ад усіх жыццёвых клопатаў і імкненняў. // Месца, дзе знаходзяцца «душы» ў такім стане. // перан. Стан спакою, сузірання і асалоды.

•••

Патануць у нірване гл. патануць.

[Санскрыт. nirvāna — знікненне, згасанне.]

ніста́гм, ‑у, м.

Спец. Адвольныя рухі вачэй, якія часта паўтараюцца (дрыжанне вачэй).

[Ад грэч. nystagmos — дрымота.]

ніт ​1, ‑а; мн. ніты́, ‑о́ў; м.

Металічны стрыжань, які мае на адным канцы галоўку, а на другім — разьбу, на якую накручваецца гайка; болт.

ніт ​2, ‑а́; мн. ніты́, ‑о́ў; м.

1. Злучэнне ніцяных петляў у ткацкім станку для падымання нітак асновы. Укідаць аснову ў ніты.

2. Спосаб ткання, ад якога залежыць від перапляцення ніцей у тканіне. А пасадзі .. [Алёну] за кросны! Няхай другая паспрабуе выткаць абрусы і коўдры ў шаснаццаць нітоў! Чарнышэвіч.

нітава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. нітаваць і нітавацца.

нітава́цца, ‑туецца; незак.

1. Злучацца нітамі ​1.

2. перан. Злучацца, сплятацца; звязвацца. І песня шчасця чуецца Між сёл і гарадоў, А з песняй той нітуецца Геройства і любоў. Кляшторны. І ўночы Галі не далі спакою думкі: яны нітаваліся адна з адною, і ўсё больш думалася пра Стася. Сабаленка.

3. Зал. да нітаваць.

нітава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак.

1. Злучаць, змацоўваць нітамі ​1.

2. перан. Злучаць, звязваць. Прынесла строгі і стройны план — трэцяя бальшавіцкая [вясна першай пяцігодкі]. Нітуе энергію, вядзе напралом, выцягваецца ў чацвёрты год апошні, напорны. Дудар. Пакуль .. [сэрца] б’ецца, пакуль не парвецца жылка, што нітуе яго з целам, ты жывеш. Карпаў.