Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

брыза́нтны, ‑ая, ‑ае.

Здольны драбіць прадметы пры выбуху; разрыўны. Брызантны снарад. Брызантнае рэчыва.

[Фр. brisant.]

брызглі́на, ‑ы, ж.

Кустовая расліна сямейства брызглінавых, якая ўтрымлівае ў сабе гутаперчу. Сям-там па лугавых грудах раскідаліся бародкі-кудзеркі астраўкоў, дзе буяў малады, сакавіты дубняк, кусты арэшніку, брызгліны, чаромхі і крушыны. Колас.

брызглі́навы, ‑ая, ‑ае.

1. Які адносіцца да брызгліны. Брызглінавы куст.

2. у знач. наз. брызглі́навыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раздзельнапялёсткавых раслін, да якога адносяцца розныя віды брызглін.

брызе́нт, ‑у, М ‑нце, м.

Грубая непрамакальная парусіна. Толя сядзіць на носе чайкі і на ўзбраенні яго — доўгі, лёгенькі шост і «іжаўка» дзядзькі Антося, якая ляжыць на брызенце плашч-палаткі. Брыль. Усцяж па шашы, што вяла на Оршу, стаялі аўтамашыны, прыкрытыя брызентам. Шчарбатаў.

[Ад гал. presenning.]

брызе́нтавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае дачыненне да брызенту. // Зроблены з брызенту. Неўзабаве ў кантору да нас зайшоў чалавек у паношанай брызентавай спяцоўцы і падаў Собічу патрабаванне на кісларод. Скрыган.

брызянто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.

Разм. Плашч або накідка, пашытыя з брызенту. Цяпер у сваёй размаляванай брызянтоўцы Косця стаяў на рыштаваннях і малатком абіваў сцяну, дзе паадставала старая тынкоўка. Вітка.

брык, выкл. у знач. вык.

Разм. Ужываецца ў значэнні дзеяслова бры́кнуць, бры́кнуцца і брыкну́ць.

брыка́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. брыкаць, брыкацца.

брыка́цца, а́ецца; незак.

1. Біць нагамі, брыкаць. Конь спачатку не хацеў насіць чалавека на сваёй спіне, іржаў, брыкаўся. Бядуля. // Брыкаць адзін другога. Коні пачалі брыкацца. // Мець звычку біць нагамі, брыкаць. Гэты конь брыкаецца. // Рабіць рэзкія рухі, дрыгаць нагамі, жадаючы вызваліцца (пра чалавека). Дзяўчаты з рогатам неслі хлопца да рэчкі, той брыкаўся, крычаў. Гурскі.

2. перан. Разм. Упарціцца, упірацца. [Максім:] — З выгляду здаецца — «ані вэзь», брыкаецца, абражаецца, а скончыць тым, што прыгорнецца да цябе. Колас.

бры́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.

Разм. Ускідваць нагамі. З двароў выбягалі жарабкі, люта ржалі, выбіліся, брыкалі маладымі дужымі нагамі, нястрымна гойсалі па вуліцы. Хомчанка. // Бегаць, пабрыкваючы. Конь брыкае па агародзе. // Рабіць рэзкія рухі, дрыгаць нагамі. Пад палком брыкала ў саломцы цялё. Гарэцкі.

брыка́ць, а́ю, ‑а́еш, ‑а́е; незак., каго.

Разм. Біць, удараць задняй нагой, заднімі нагамі (пра капытных жывёлін). Карова вельмі дачку любіла: Не брыкала яе, хвастом не біла. Бічэль-Загнетава.