Verbum

дыктава́цца, ‑туецца; незак.

Зал. да дыктаваць.

дыктава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., што.

1. Вымаўляць, зачытваць што‑н. уголас з тым, каб слухачы (слухач) запісвалі. Дыктаваць тэкст пісьма машыністцы. □ — Я не хутка дыктую, вы паспяваеце запісваць? Краўчанка.

2. Загадваць, прадпісваць што‑н. для безагаворачнага выканання. Дыктаваць сваю волю. □ Укалола .. [Ельскага] графская пыха, што не можа дыктаваць .. ён, афіцэр, пан, шляхціц. Пестрак. // перан. Падказваць, пераконваць. Сам розум дыктаваў даць гэту паркалёвую хустку Марылі: ёй не прыйшлося мануфактуры, а хустка гэтая аставалася. Чорны. Ехаў Юрка дамоў з намерам правесці канікулы на беразе рэчкі. Аднак нейкая маўклівая праца розуму, унутранае пачуццё дыктавала зусім іншае. Ермаловіч.

дыкта́нт, ‑а, М ‑нце, м.

Вучэбная або праверачная пісьмовая работа па правапісу — запісванне тэксту пад дыктоўку з далейшым аналізам правільнасці яго напісання. Папераджальны дыктант. Тлумачальны дыктант. Кантрольны дыктант.

ды́ктар, ‑а, м.

Супрацоўнік радыё або тэлебачання, які чытае тэкст перад мікрафонам. Дыктар чытаў палымяна, выразна вымаўляючы кожнае слова. Дудо. Спакойны знаёмы голас дыктара перадаваў важнейшыя падзеі за папярэдні дзень. Паслядовіч.

[Ад лац. dictor — той, хто гаворыць.]

ды́ктарка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Жан. да дыктар.

ды́ктарскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дыктара, уласцівы яму. Дыктарскі тэкст. Дыктарскі голас.

дыкта́т, ‑у, М ‑таце, м.

1. У міжнародным праве — несправядлівае пагадненне, дагавор, абавязацельства, навязаныя адной дзяржавай другой супроць яе волі.

2. Палітыка навязвання сваіх умоў, патрабаванняў моцнай краінай больш слабай краіне. Палітыка дыктату і дыскрымінацыі.

[Ням. Diktat з лац.]

дыкта́тар, ‑а, м.

1. Асоба, якая карыстаецца неабмежаванай уладай у кіраванні дзяржавай. // перан. Пра таго, хто ігнаруе калегіяльнасць, дапускае грубае адміністраванне.

2. У Старажытным Рыме — службовая асоба, якая прызначалася сенатам у выпадку знешняй або ўнутранай небяспекі для дзяржавы і мела неабмежаваныя паўнамоцтвы.

[Лац. dictator.]

дыкта́тарскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да дыктатара, уласцівы яму. Дыктатарская ўлада. Дыктатарскія паўнамоцтвы.

дыкта́тарства, ‑а, н.

1. Знаходжанне ва ўладзе ў якасці дыктатара.

2. Паводзіны дыктатара. Дыктатарскія замашкі.