Verbum

дзяці́ны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Дзіцячы. Вясёлы, дружны шум уварваўся ў школу, звонкія, шчаслівыя дзяціныя галасы напоўнілі ўвесь дом.. Колас. І прыйду ў Беларусь сваю Сцежкай даўняй, дзяцінаю. Панчанка.

дзяцю́к, дзецюка, м.

Разм. Юнак, хлопец. Адам, які па мірным часе хадзіў бы ў шосты клас,.. выглядаў ладным дзецюком. Навуменка. Цяпер яго Васільком зваць было неяк няёмка — гэта быў зграбны, плячысты дзяцюк, які толькі абліччам і, галоўнае, вачамі нагадваў даўнейшага гарэзнага школьніка. Дубоўка. // Нежанаты малады чалавек; кавалер. — А ён жа, Васіль, усё-такі яшчэ хлопец малады, мог бы смела гадоў з два пагуляць дзецюком. Гартны.

дзячо́к, ‑чка, м.

Тое, што і дзяк (у 2 знач.).

дзячы́ха, ‑і, ДМ ‑чысе, ж.

Разм. Дзякова жонка.

дзяшо́вы, ‑ая, ‑ае.

Які мала каштуе; недарагі, танны. Сённяшніх пастухоў пазнаюць па зусім іншых прыкметах — у іх гадзіннік на руцэ, і сарочка шаўковая, і гарнітур не дзяшовы. Палтаран.

дзяшо́ўка, ‑і, ДМ ‑ўцы, ж.

Разм. Нізкая цана, невысокая вартасць чаго‑н. Купіць па дзяшоўцы. // Недарагі тавар, дзяшовая рэч.

дзяя́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Жан. да дзеяч.

длу́бацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

Абл. Калупацца, дастаючы што‑н. адкуль‑н. — Потым, бачу, сарока на кучу прыляцела. Села на самы верх, пакруцілася, паківала хвастом і пачала длубацца ў гнаі. Ляўданскі.

длу́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Абл. Калупаць. Стаіць гэты Кукарэка, тоўсты дзядзька, на двары фермы і ногцем зубы длубае. Грамовіч.

для, прыназ. з Р.

Спалучэнне з прыназоўнікам «для» выражае:

Аб’ектныя адносіны

1. Ужываецца пры абазначэнні асобы ці прадмета, для якіх што‑н. робіцца, прызначаецца. [Аксіння] жыла для дачкі, для яе не шкадавала нічога — ні сіл сваіх, ні здароўя. Шамякін. Анежка ўвесь час наглядала за Алесем і адзначала ўсё для сябе. Броўка.

2. Ужываецца пры абазначэнні асобы ці прадмета, у дачыненні да якога мае значэнне, сілу тая ці іншая з’ява, якасць, стан і пад. Для мяне камунізм — Не ікона, А праўда жыцця, без якой Я не даражыў бы сягоння Зямлёй. Танк. Для дружбы шчырасць даражэй за ветлівасць. Брыль. Спрэчкі былі гарачыя, бо для некаторых само пытанне было, так сказаць, цікавым і важным. Лынькоў.

3. Ужываецца пры абазначэнні неадпаведнасці, несуразмернасці якой‑н. з’явы, падзеі, якасці і пад. з кім‑, чым‑н. Яны некуды спяшаліся, гэтыя людзі ў нязвыклым адзенні, у нязвыклым для Міколкі абутку. Лынькоў. Махнач падхапіўся залішне спрытна для сваёй камплекцыі. Шамякін.

Мэтавыя адносіны

4. Ужываецца пры абазначэнні мэты дзеяння. Ставяць новыя хаты і гумны, Ладзяць скрыпкі пад новыя струны Для вяселля, Для песень, Для славы. Танк. Для перагавораў вязні выбралі Паўла і некалькі іншых, як і ён, давераных таварышаў. Брыль. // Паказвае на прызначэнне прадмета ці асобы. Цэбар для вады. Абсталяванне для завода. Дапаможнік для настаўнікаў. □ Паход на вёску Ганусы ставіў пытанне аб назначэнні асобнага начальніка для партызан: іх было ўжо каля двух дзесяткаў. Колас.

Прычынныя адносіны

5. Ужываецца пры абазначэнні прычыны, падставы якога‑н. дзеяння; адпавядае па знач. прыназоўніку «з-за». Падмаглі жанчыны, якія гуртком сядзелі ля суседняй хаты і падышлі да нас для цікавасці. Пестрак.

•••

Для адводу вачэй гл. адвод.

Для прыліку гл. прылік.