Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

надыме́ць, ‑міць; зак.

Напусціць многа дыму. Надымела лучына ў хаце.

надымі́ць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Навыпускаць многа дыму. Грубка надыміла.

2. чым і без дап. Напусціць многа дыму. У гутарцы [мужчыны] так надымілі люлькамі, што і галоў не было відаць. Колас.

надысці́, надыду, надыдзеш, надыдзе; пр. надышоў, ‑шла, ‑шло; заг. надыдзі; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, пачацца, наблізіцца. Надышоў вечар. Надышло свята. Надышоў канец змены. □ Калі надышла залацістая восень, Рыгорку завялі ў школу. Колас.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ахапіць, авалодаць. Зноў надышоў страх. Галавач.

3. Разм. Прыйсці, з’явіцца куды‑н. Так і ляжалі, сцякалі крывёю маці і сын, пакуль не надышлі суседзі, не завезлі ў бальніцу. Арабей. // Прыбыць на месца прызначэння; быць дастаўленым. Поезд надышоў у час. □ [Следчы:] — Едзьце, сябры, зараз у Азярышча. Можа, за гэты час туды надышлі якія весткі. Пестрак. // Насунуцца, закрыць неба. Надышлі хмары.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разм. З’явіцца, узнікнуць (пра думкі, успаміны і пад.). Надышло рашэнне.

нады́хацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак., чым і без дап.

Уволю, многа падыхаць. Макар доўга ляжаў, дыхаючы парнай зямлёю, і ніяк не мог надыхацца. Асіпенка.

нады́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

1. Нагрэць паветра дыханнем. Надыхаць у пакоі.

2. Дыхнуць некалькі разоў на што‑н. Надыхаць на люстра. Надыхаць на шкло. // што. Разм. Дыхаючы, адтаяць. Надыхаць кружочак на замёрзлым шкле.

надыхо́д, ‑у, М ‑дзе, м.

Дзеянне паводле дзеясл. надыходзіць — надысці (у 1 знач.).

надыхо́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць.

Незак. да надысці.

надыхо́дзячы,

1. ‑ая, ‑ае. Дзеепрым. незал. цяпер. ад надыходзіць.

2. ‑ая, ‑ае; у знач. прым. Які набліжаецца, настае, пачынаецца (пра час, падзеі, стан і пад.). Гамонячы пра надыходзячыя канікулы, мы спусціліся з узгорка і выйшлі на сцяжынку, па якой усю зіму хадзілі ў школу. Рунец. Імчаўся рэактыўны карабель Насустрач надыходзячаму дню. Аўрамчык.

3. Дзеепрысл. незак. ад надыходзіць (гл. надысці ў 1 знач.).

надэбашы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.

Разм. Учыніць дэбош; набуяніць, паскандаліць.

над’яда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да над’есці.