Verbum

Бата́лія. Рус. бата́лия, укр. бата́лія. Запазычанне з раманскіх моў (франц. bataille, італ. battaglia), магчыма, праз польскую мову (польск. batalja). Гл. Фасмер, 1, 133; Шанскі, 1, Б, 55. Сюды ж дыял. бата́ля (Шат.) ’звалка, бойка, крык у вялікай спрэчцы’.

Бра́нтка ’брамка ў стрэльбе’, ’штыфтык, на які надзяецца пістон’ (БРС). Сюды ж і бра́мка (гл.) ’тс’. Запазычанне з польск. brandka, brantka ’тс’ (< ням. Brandröhre або Brandruthe, Варш. сл. 1, 200). Укр. бра́нтка ’тс’ < польск. < ням., Шалудзька, Нім, 22.

*Вірыплан ’самалёт’ (Яўс.), сюды ж уст. зэльв. вераплан, вяраплан, яраплан (Сцяц.) — сапсаваная народная форма ад аэраплан, якая запазычана, відаць, з рус. мовы (рус. аэроплан < франц. aéroplane < франц. air ’паветра’ і planer ’лунаць’) (Даза, 14; Шанскі, 1, А, 182).

Гаму́ла ’клёцкі з бульбы з салам’ (Бяльк.). Відавочна, запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. gomółka ’камяк; круглы сыр’ (памянш. форма да *gomola). Адсюль бел. гаму́ла. Невядома, ці сюды адносіцца ўкр. гаму́ла ’від кашы; няўдалая ежа (боршч, галушкі)’ (Грынч.)?

◎ Лёндар, лондар ’макацёр’ (ТС) утварылася ў выніку перастаноўкі зычных з рондаль ’каструля з ручкай’ (< польск. rondel ’тс’ < франц. rondelle ’кружок, шайба’). Сюды ж памяншальнае жытк. лёндрік ’малы збан’ (Нар. словатв.) і швянч. лёндрачка ’від міскі’ (Сл. паўн.-зах.).

Марымонцкі, марімонскі (хлеб, мука) ’пшанічная мука вышэйшага гатунку і хлеб з яе’ (Маш.; лун., стол., ЛАПП; калінк., З нар. сл.; жытк., Нар. словатв.). Ад назвы мястэчка Marymont ля Варшавы. Гл. малімончык. Сюды ж марымоны ’смачныя рэчы, далікатэсы’ (ТС).

Матану́ць (перан.) ’кінуць’ (даўг., в.-дзв., Сл. ПЗБ), ’махнуць’, ’выбегчы’ (Нар. Гом.). Рус. урал. мотану́ть ’хутка, раптоўна прабегчы, мільгануць’, смал. мотану́ться ’тс’. Да мата́ць (гл.). Суфікс ‑а‑ перад ‑nǫ‑ перадае раптоўнасць дзеяння. Сюды ж матані́на ’мітусня, беганіна’ (Нас.).

Мы́кацца ’кідацца туды-сюды’ (Бяльк.), мы́каць ’насіцца, вазіцца з чым-небудзь’ (Юрч.). Укр. лемк. ми́катися, рус. мы́каться, н.-луж. mykaś, польск. mykać się, pomykać, чэш. mykati se ’тс’, серб.-харв. ми̏цати се ’рухацца, варушыцца, перасоўвацца’. Да імкну́цца (гл.).

Наркоз (БРС, ТСБМ), нархоз (Сл. ПЗБ). З франц. narkose ці ням. Narkose ад лац. narcosis, грэч. νάρκωσις ’аняменне, здранцвенне’. Сюды ж наркотык, наркатычны з франц. narсоtique ад лац. narcoticus, грэч. ναρκωτικός < ναρκάω ’дранцвець, нямець’ (гл. Фасмер, 3, 44).

Пачына́ць — дзеяслоў незакончанага трывання ад пача́ць (гл.). Прасл. počinati < počęti < čęti, čьnǫ (Трубачоў, Эт. сл., 4, 109). Сюды ж пачына́льнік ’кіраўнік валачобнікаў; зачыншчык, запявала’ (Нас., Грыг.), ’заснавальнік’ (ТСБМ, Гарэц., Яруш.). Аб суфіксе ‑льнік гл. Сцяцко, Афікс. наз., 52.