◎ Мышапор ’праныра, які можа знайсці ўсё, нават добра схаванае’ (маладз., Янк. Мат.; віл., Нар. сл.), ’дзіцё, якое поркаецца ў матчыных сховах’ (КЭС, лаг.). Да мыш і поркацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Мяльта́шка ’мянташка’ (Янк. 2; жытк., Мат. Гом.). У выніку кантамінацыі лексем мільгиць і мянташка (гл.): пры вастрэнні касы мянташка мільгае то з аднаго, то з другога боку касы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нафталі́н (хімічнае рэчыва) (БРС, ТСБМ), нафталі́на ’тс’ (Некр. і Байк.; маладз., Янк. Мат.). Запазычанні, першае — праз рус. нафталин, другое — праз польск. naftalina (абодва тэрміны ад лац. naphtha ’нафта’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наі́граны, найгра́ны ’пра яйцо з зародкам’ (стаўб., Нар. сл.; нараўл., Мат. Гом.). На базе эўфемізма іграць, параўн. тураўск. певень с курой грае (= апладняе яе). Параўн. таксама награ́ны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Не́чась ’нечасанае ільняное валакно’ (Касп.), нёчысь ’кужаль, вычасаны лён’ (бялын., Янк. Мат.), ’абадраны лён; палатно з абадранага лёну’ (круп., Нар. сл.), ’кужэльнае палатно’ (Сл. ПЗБ). Да часаць (лён).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Папры́шчыцца ’пакрыцца прышчамі’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), ’патрэскацца’ (Сцяшк. Сл.), попры́шчыца ’пакрыцца дробнымі пухіркамі’ (ТС), попры́шчытысь ’здранцвець, анямець ад холаду; паўміраць (ад холаду, голаду)’ (Клім.). Да прышч (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пардо́н ’прабачце, даруйце’ (ТСБМ), ’адпачынак” (мардуеся бес пардону дзень пры дні) (Мат. Гом.). Праз польск. pardon або рус. пардо́н ’тс’ з франц. pardon ’дараванне’ (параўн. Фасмер, 3, 205).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паты́лак ’задняя частка галавы’ (гом., Мат. Гом.). Рус. поты́лок ’удар па патыліцы’; пск., цвяр. ’патыліца, карак у скаціны’, серб.-харв. по̀тиљак ’патыліца’. Прасл. архаізм роtуlъкъ. Да тыл (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пачыні́ць ’выпатрашыць’ (хойн., Мат. Гом.), ’пачысціць рыбу’ (карэліц., Нар. словатв.). Да па‑ (< прасл. po‑) і чыніць (< прасл. činiti ’укладваць па парадку’ > ’упарадкаваць’ < прасл. činъ ’парадак, работа, надежны спосаб’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўвло́чча ’мера зямлі ў 1/2 валокі’ (Нас.), жлоб. паўвалока ’мера зямлі 0,9 га’ (Мат. Гом.). Першае слова з паў- (гл.) і польск. wlókaĄ‑ьje, гл. валока©.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)