Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Ке́ршы ’пярэсты’ (Сл. паўн.-зах.). «Бывае кершы бык, карова кершая» (там жа, 458). Параўн. таксама бел. кершыс ’пярэсты вол’, кершаваты -пярэсты’, польск. kierszuk, kierszal ’пярэсты бык’, kierszajka ’етярэстая карова’. Даная група слоў літ. паходжання: літ. keršis ’пярэсты (бык, конь)’. Адпаведныя дэмінутывы: keršiikas, keršėlis (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 1975, 178; Лаўчутэ, Балтизмы, 45).

Ке́рыць ’гуляць, п’янстваваць’ (Нас., Яруш.), ’маніць’ (Сцяшк. Сл.). Слова балт. паходжання. Параўн. літ. gerti, gerióii ’піць, п’янстваваць’, gėržias ’п’яніца’. Таго ж паходжання рус. кирять ’выпіваць’, польск. kirzyć ’п’янстваваць’, кіту ’п’яны’. Пранікненне да ўсходнеславянскіх і польскай моў ішло праз арго. Незразумелым застаецца другое значэнне (’маніць’). Параўн. Бандалетаў, Этимология–1980, 68–69.

Ке́са ’машна на грошы’ (Др.-Падб.). Укр. кеса, киса ’тс’, польск. kiesa ’тс’ — запазычанні з тур. kese ’машна на грошы’, kise ’тс’. Гл. Фасмер, 2, 239; Слаўскі, 2, 157–158; ЕСУМ, 2, 426.

Ке́ска ’кашалёк’ (Нас., Др.-Падб., Яруш., Бяльк., Сцяшк., Гарэц.). Гл. кеса. Версія аб паходжанні слова з балт. неабгрунтаваная (Лаўчутэ, Балтизмы, 113). Да таго ж прыклады з літ. і лат. моў семантычна далёкія: лат. ķešķys ’драўляныя насілкі’, літ. kẽstės ’тс’ або ķēska ’анучы, рыззё’.

Ке́сьцэ ’асада касы, цаўё, касаўё, касавільна’ (Дразд.). Да каса (гл.).

Кес-кес-кес! падзыўныя для гусей (ДАБМ). Гукапераймальнае.

Ке́та ’марская прамысловая рыба сямейства ласасёвых’ (ТСБМ). Запазычанне праз рус. мову з тунгуса-маньчжурскіх моў: эвенк. кета ’тс’, маньчж. кʼата (ЕСУМ, 2, 426).

Ке́ўбух ’страўнік з начынкай’ (Мат. Гом.). Параўн. келбухі (гл.), каўбух (гл.).

Ке́ўзацца ’мазацца’ — «ходзяць свіне да ў аўжах кеўзаюцца» (Сержп.). Гл. кеўзаць.

Ке́ўзаць ’пэцкаць, брудзіць, мазаць’ (Шат., Сл. паўн.-зах.), ’мыць’ (ТС). З літ. kiaũzoti ’мазаць, пэцкаць’ (Сл. паўн.-зах., 458; Лаўчутэ, Балтизмы, 113).