Nullus tantus quaestus, quam, quod habens, parcere

Няма большага дастатку, чым берагчы тое, што маеш.

Нет большего достатка, чем беречь то, что имеешь.

бел. Рахуба не згуба. Хто рахуе, той не псуе. Кідаючыся капейкамі, рубля не збярэш. Не той багаты, хто пражывае, а той, хто нажывае. Хто не беражэ малое, у таго вялікага не бывае. Хто паношанае адзенне выкідае, у таго новага не бывае.

рус. Бережливость лучше богатства. Сбережёшь, что найдёшь. Бережь дороже прибытка. Неистраченные деньги ‒ приобретение.

фр. Économie vaut mieux profit (Бережливость лучше прибыли).

англ. Store is no sore (Запас ‒ не беда).

нем. Sparen ist verdienen (Экономить ‒ значит зарабатывать).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Non est triticum sine paleis

Не бывае пшаніцы без мякіны.

Не бывает пшеницы без мякины.

бел. У сям’і не без вырадку. Няма роду без выроду.

рус. Во всяком хлебе не без мякины. В семье не без урода. И у соборных попов не без клопов. И в Иерусалиме собаки есть.

фр. Chaque troupeau a sa brebis galeuse (В каждом стаде есть своя паршивая овца).

англ. It’s a strange wood that never had a withered bough in it (Странен лес, в котором никогда не бывало сухой ветки).

нем. In jeder Herde findet sich mal ein schwarzes Schaf (В каждом/во всяком стаде найдётся чёрная овца).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Grave tormentum fames

Голад ‒ цяжкая мука.

Голод ‒ тяжёлая мука.

бел. Голад астрэй мечы. Голад лжэць і крадзець. Голад не дзядзіна, з’ясі і крадзенае. Няма горшай балесці, як хочацца есці.

рус. Голод ‒ сварливая кума: грызёт, пока не доймёт. Голод ‒ не сосед: пить-есть просит. Голод ‒ не сосед: от него не уйдёшь. Голод ‒ не угар: от него не переможешься. Брюхо болит, на краюху глядит. Пригонит нужда к поганой луже. Голодный откусил бы и от камня.

фр. Les affres de la faim (Муки голода).

англ. Hunger breaks stone walls (Голод пробивает каменные стены).

нем. Der Hunger ist niemandes Freund (Голод никому не друг).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

De lana caprina rixari (Horatius)

Спрачацца з-за казлінай шэрсці (г. зн. спрачацца аб дробязях).

Спорить о козлиной шерсти (т. е. спорить о пустяках).

бел. 3 пустога ў парожняе няма чаго пераліваць. Лапаць з пасталом спрачаюцца пра лычка пад сталом.

рус. Спорить из-за выеденного яйца. Спорить о прошлогоднем снеге.

фр. Il n’y a pas de quoi fouetter le chat (Не за что бить кошку).

англ. It is no use crying/arguing over the spilt milk (Бесполезно плакать/ссориться из-за пролитого молока). То milk a he-goat into a sieve (Доить козла в решето).

нем. Leeres Stroh dreschen (Молотить пустую солому).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

reguła

reguł|a

ж.

1. правіла;

~y gry — правілы гульні;

~a trzech мат. трайное правіла;

z ~y — як правіла;

nie ma ~y bez wyjątku — няма правіла без выключэння;

2. статут;

~a zakonna — манастырскі статут

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

каро́ткі, -ая, -ае; -так, -тка.

1. Невялікі па даўжыні; проціл. доўгі. Кароткая сукенка. Падстрыгчыся коратка (прысл.).

2. Непрацяглы ў часе; проціл. доўгі. Кароткая нарада. К. дзень. Выступіць коратка (прысл.).

3. Сціслы, нешматслоўны. Кароткае пісьмо. Адказаць коратка (прысл.).

4. Рашучы, хуткі, суровы. К. удар. Прысуд ворагам к.

5. Які вымаўляецца хутка, адрывіста (пра гукі, склады).

6. Які характарызуецца няпоўнай формай. Якасныя прыметнікі ў кароткай форме.

◊

Кароткая памяць у каго (неадабр.) — дрэнная, слабая памяць (звычайна ў таго, хто не хоча помніць, прыпомніць што-н.).

Кароткі завароткі у каго (разм.) — пра таго, хто дзейнічае рашуча, не задумваючыся.

Кароткі розум — пра слабы, невялікі розум.

На кароткай назе хто з кім — у добрых, сяброўскіх адносінах з кім-н.

Рукі кароткія ў каго (разм.) — няма магчымасці, сілы зрабіць што-н.

|| памянш. каро́ценькі, -ая, -ае (да 1—3 знач.; разм.).

|| наз. каро́ткасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

ляжа́ць, -жу́, -жы́ш, -жы́ць; -жы́м, лежыце́, -жа́ць; -жы́; незак.

1. Знаходзіцца на чым-н. у гарызантальным становішчы. Л. на зямлі.

2. Быць хворым, знаходзіцца ў пасцелі. Л. у непрытомнасці.

3. Аб прадметах: знаходзіцца на паверхні ў нерухомым стане (бакавой часткай, гарызантальна). Кнігі ляжаць на стале.

4. Знаходзіцца, быць, захоўвацца, змяшчацца. Грошы ляжаць у кішэні.

5. Размяшчацца дзе-н., мець напрамак куды-н. Наўкола ляжаць зялёныя палі. Шлях ляжыць на ўсход.

6. перан. Быць чыім-н. абавязкам. На бацьку ляжаць усе клопаты пра сям’ю.

◊

Душа (сэрца) не ляжыць да каго-чаго (разм.) — няма цікавасці, прыхільнасці да каго-, чаго-н.

Лежма ляжаць (разм.) — доўга ляжаць.

Ляжаць аблогай — пра няворанае, удзірванелае поле.

Ляжаць пад сукном (разм.) — заставацца без разгляду, без рэагавання (пра заявы, скаргі).

|| наз. ляжа́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і ле́жня, -і, ж. (да 1 і 2 знач.; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

варушы́ць несов.

1. шевели́ть; дви́гать; колеба́ть;

в. па́льцамі — дви́гать (шевели́ть) па́льцами;

ве́цер вару́шыць што́ру — ве́тер коле́блет (шевели́т) што́ру;

2. (разгребать, переворачивать) шевели́ть; перегреба́ть;

в. зе́рне — шевели́ть (перегреба́ть) зерно́;

3. перен. (вспоминать забытое — о неприятном, тяжёлом) вороши́ть;

няма́ чаго́ в. міну́лае — не́зачем вороши́ть про́шлое;

◊ в. мазга́мі (галаво́й) — шевели́ть мозга́ми

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Theáter

n -s, -

1) тэа́тр

2) тэатра́льнае відо́вішча, спекта́кль

was wird héute im ~ gegében? — што ідзе́ сёння ў тэа́тры?

héute ist kein ~ — сёння (у тэа́тры) спекта́кля няма́

3) разм. тэа́тр; сканда́л

j-m ein ~ máchen — учыні́ць каму́-н. сканда́л

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

грашы́ць, грашу, грашыш і грэшыш, грашыць і грэшыць; незак.

1. Рабіць грэх (у 1 знач.). Хто спіць, той не грашыць. Прыказка.

2. супраць чаго або чым. Памыляцца, парушыць якія‑н. правілы; мець які‑н. недахоп. Грэшыць супраць праўды аўтар і тады, калі піша, як хлопчыкі знайшлі зброю ў лесе. «ЛіМ». Уся рэзалюцыя наваіскраўцаў аб часовым рэвалюцыйным урадзе грашыць тым жа грэхам, што і іх рэзалюцыя аб паўстанні. Ленін.

•••

Няма чаго богу грашыць — пра дарэмную скаргу, незадавальненне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)