уцале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Застацца цэлым, непашкоджаным, не разбурыцца. Сяло ўцалела, не было відаць ніводнай спаленай хаты, каля сцен хат весела зелянелі клёна, ліпы і вастраверхія ігрушы. Мележ. Дом гэты, адзін з нямногіх у цэнтральнай частцы горада, уцалеў пасля варварскіх бамбардзіровак. В. Вольскі. // Аказацца ў наяўнасці, незрасходаваным. Пасядзяць, пагавораць людзі.. ды папросяцца за стол.. Якраз слоік баравічкоў ўцалеў, у гарлачыку мёду трохі. Гроднеў. // Не быць знішчанымі, згубленымі; зберагчыся. Захавалася вельмі мала сатырычных тэкстаў XVII стагоддзя.. Уцалела па некалькі спісаў «Прамовы Мялешкі» і «Ліст да Абуховіча». Казека. Яны [артысты] падаставалі з матчыных скрыняў, калі яна ў каго ўцалела, кашулі-вышыванкі, шаўковыя каснікі, фартушкі і кофтачкі. Няхай. // Застацца жывым, не загінуць. У рукапашнай схватцы партызаны змялі карнікаў, толькі адзінкі.. уцалелі. Гурскі. Адно думала [жанчына] і адным жыла: як накарміць дзяцей, як зрабіць так, каб уцалелі... М. Стральцоў. // Пазбегнуць чаго‑н., не падвяргацца чаму‑н. Уцалець ад суда.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цяпе́р, прысл.

1. Зараз, у гэты момант. — Цяпер [цягнік] паімчыць пад горку.. Ці ўправіліся хаця нашы там? — і ў голасе маладога камандзіра чулася трывога за сваіх, за падрыўнікоў. Лынькоў. — Цяпер улева бярыся, бо там вунь яма, — усміхаецца з берага дзед. Брыль. // На гэты раз. Потым стаў ён нападаць: Гоп аб землю палкай з маху — Людзі ў рогат: «Ха-ха-ха! Ах, каб ты, Хлапец, прапаў: І цяпер вось не папаў». Крапіва. // У час, які ахоплівае нядаўняе мінулае і бліжэйшае будучае; у сучасны момант, які проціпастаўляецца даўнейшым часам. Цяпер паляшук — гаспадар свайго лёсу, смела бярэцца за ператварэнне прыроды, прымушае яе служыць сабе. Краўчанка. І цяпер мне тая музыка, Як жывая, ўспамінаецца. Колас.

2. Ужываецца пры пераходзе да наступнай тэмы гаворкі: далей. [Пніцкі:] — Добра там.. Апанас Сегень кажа, што пра жніво загадзя трэба падбаць. Цяпер пра сябе. Чаму мяне не ўпісалі ў сталярную брыгаду? Чорны.

•••

Не цяпер, дык у чацвер — у бліжэйшым будучым.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кла́сці, кладу́, кладзе́ш, кладзе́; кладзём, кладзяце́, кладу́ць; клаў, кла́ла; кладзі́; незак.

1. каго-што. Надаваць ляжачае становішча каму-, чаму-н. або змяшчаць куды-н. у такім становішчы.

К. дзіця ў калыску.

2. Змяшчаць, засоўваць куды-н.

К. рэчы ў чамадан.

3. Адпраўляць на лячэнне, змяшчаць (у клініку, шпіталь і пад.).

К. хворага ў бальніцу.

4. што. Накладваць, наносіць на паверхню чаго-н.

К. фарбу на сцены.

К. павязку на рану.

5. што. Накладваць (страву, корм); дадаваць унутр чаго-н.

К. кашу ў талеркі.

К. прыправу ў страву.

6. што. Рабіць адбітак на чым-н.

К. штамп.

7. што. Узводзіць, будаваць.

К. сцены з цэглы.

8. што. Рабіць, пракладваць, укладваць.

К. падлогу.

К. мост.

9. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Адкладваць (яйцы) для захавання патомства (пра насякомых).

К. лічынкі.

10. перан., што. Аддаваць, траціць.

К. сілы на будаванне хаты.

◊

Класці галаву (жыццё) за каго-што — паміраць, аддаваць жыццё за каго-, што-н.; ахвяроўваць сабой.

|| зак. пакла́сці, -кладу́, -кладзе́ш, -кладзе́; -кладзём, -кладзяце́, -кладу́ць; -кла́ў, -ла́ла; -кладзі́, палажы́ць, -лажу́, -ло́жыш, -ло́жыць; -ло́жаны і скла́сці, складу́, складзе́ш, складзе́; складзём, складзяце́, складу́ць; склаў, -ла́ла, складзі́; скла́дзены (да 7 знач.).

|| наз. кла́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 7 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

круці́ць, кручу́, кру́ціш, кру́ціць; кру́чаны; незак.

1. каго-што. Вярцець па крузе.

К. сячкарню.

К. кран.

2. чым. Паварочваць з боку ў бок.

К. галавой.

3. што. Звіваючы, вырабляць, скручваць што-н.

К. перавяслы.

К. папяросу.

4. каго-што. Звязваць, сцягваць.

К. рукі назад.

5. каго-што і без дап. Уздымаючы, прыдаваць віхравы рух чаму-н.

Вецер круціць пыл.

Мяцеліца круціць.

6. Хітрыць, не даваць прамога адказу (разм.).

Гэты чалавек праўду не гаворыць, а круціць.

7. Караючы, цягаць за вушы, валасы (разм.).

К. сына за вуха.

8. перан. Распараджацца па-свойму, камандаваць кім-н.

Мужам круціла так, як хацела (разм.).

9. з кім. Быць у любоўных адносінах з кім-н. (разм.).

10. што. Свідраваць дзіркі ў чым-н.

11. перан., звычайна безас. Прычыняць рэзкі боль.

Цэлы дзень круціць, усё ломіць.

|| зак. скруці́ць, скручу́, скру́ціш, скру́ціць; скру́чаны (да 3 і 4 знач.).

|| аднакр. крутну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і крутану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 і 2 знач.).

|| наз. кручэ́нне, -я, н. (да 1, 3, 5, 8 і 9 знач.).

|| прым. круці́льны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Круцільная машына.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

звяза́ць, звяжу́, звя́жаш, звя́жа; звяжы́; звя́заны; зак.

1. гл. вязаць.

2. што. Завязваючы, злучыць адно з адным.

З. канцы вяровак.

З. платы.

З. сноп.

Двух слоў не звяжа (перан.: дрэнна перадае свае думкі).

3. каго-што. Злучыць, устанавіць сувязь, зносіны, блізкасць, агульнасць паміж кім-, чым-н.

З. партызан з падполлем.

З. свой лёс з кім-н. Сябры звязаны на ўсё жыццё.

З. вёску тэлефоннай сувяззю з райцэнтрам.

4. толькі дзеепрым. зал. прош., з чым. Пра дзеянне, якое цягне за сабой што-н., звязана з чым-н.

Паездка звязана са значнымі расходамі.

5. толькі дзеепрым. зал. прош., з кім-чым. Пра тое, што з’яўляецца блізкім каму-, чаму-н., непасрэдна адносіцца да каго-, чаго-н.

Беражом усё, што звязана з яго памяццю.

Асабістыя інтарэсы звязаны з грамадскімі.

6. што з чым. Устанавіць, адкрыць сувязі, залежнасць паміж чым-н.

З. адну з’яву з другой.

7. каго-што. Пазбавіць свабоды дзеянняў, дзейнасці, абмежаваць чым-н.

З. каго-н. па руках і нагах (пазбавіць свабоды ўчынкаў). З. ініцыятыву мас.

З. сябе абяцаннем.

8. што. Змацаваць вяжучым рэчывам ці пры дапамозе рубкі (спец.).

З. гальку вапнай.

З. кроквы.

|| незак. звя́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 2, 3, 6—8 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

наве́сці, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; навёў, -вяла́, -ло́; навядзі; -ве́дзены; зак.

1. каго. Прывесці ў вялікай колькасці.

Н. людзей у клуб.

2. каго (што) на каго (што). Ведучы, прывесці, вывесці куды-н.

Н. на след.

3. што. Накіраваць, нацэліць што-н. у бок каго-, чаго-н.

Н. бінокль.

Н. гармату.

4. перан., каго на што. Накіраваць (на думку, размову, сумненне і пад.); садзейнічаць з’яўленню (думкі, сумнення і пад.).

Н. на шчырую размову.

5. перан., што. Прывесці што-н. да пэўнага стану, надаць адпаведны выгляд.

Н. бляск.

Н. парадак.

6. што. Пабудаваць (пра мост, пераправу).

Н. мост.

7. што. Зрабіць інструмент прыгодным для карыстання.

Н. брытву.

Н. музычны інструмент.

8. каго. Нарадзіць, напладзіць у нейкай колькасці (разм.).

Н. дзяцей поўную хату.

9. каго. Быць наводчыкам, садзейнічаць крадзяжу чаго-н.

Н. злодзея.

◊

Навесці на розум — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.

|| незак. наво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. навядзе́нне, -я, н. (да 3, 5 і 6 знач.) і наво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 3, 6 і 7 знач.).

Навядзенне бляску.

Навядзенне мастоў (таксама перан.: устанаўленне сувязей, кантактаў; кніжн.).

|| прым. навадны́, -а́я, -о́е (да 6 знач. у некаторых спалучэннях).

Н. мост.

Навадная пераправа.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падве́сці, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; -вёў, -вяла́, -ло́; -вядзі́; -ве́дзены; зак.

1. каго-што. Ведучы (гл. весці ў 1 і 3 знач.), наблізіць да каго-, чаго-н., даставіць куды-н.

П. таварыша да знаёмых.

П. войскі да пераправы.

П. дарогу да новабудоўлі.

2. што пад што. Пакласці, уладкаваць пад што-н.

П. хату пад кроквы (давесці будаўніцтва да крокваў). П. фундамент.

3. перан., што пад што. Знайсці патрэбныя доказы для абгрунтавання чаго-н. (кніжн.).

П. тэарэтычную базу пад свае выказванні.

4. што пад што. Падагнаць пад што-н., падпарадкаваць чаму-н.

П. злачынства пад артыкул крымінальнага кодэкса.

5. што. Зрабіць агульны вывад з чаго-н.

П. вынікі.

П. баланс.

6. каго (што) пад што. Зрабіць сваімі дзеяннямі непрыемнасць каму-н. (разм.).

П. суседа пад штраф.

7. перан., каго (што). Не апраўдаць чыіх-н. надзей, спадзяванняў, паставіць у няёмкае становішча (разм.).

П. знаёмага.

8. што. Падмаляваць пры дапамозе касметычных сродкаў.

П. бровы.

|| незак. падво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. падвядзе́нне, -я, н. (да 1—5 і 8 знач.) і падво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 2 знач.).

|| прым. падвадны́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.; спец.).

Падвадныя трубы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

notice​1 [ˈnəʊtɪs] n.

1. ува́га;

take notice of smth. звярта́ць ува́гу на што-н., зважа́ць на што-н.; надава́ць значэ́нне чаму́-н.;

bring smth. to smb.’s notice звярну́ць ува́гу каго́-н. на што-н.;

come to smb.’s notice прыця́гваць (да сябе́) ува́гу каго́-н.;

escape notice выпада́ць з-пад ува́гі; прахо́дзіць па-за ўва́гай

2. аб’я́ва, абве́стка;

put up a notice паве́сіць аб’я́ву;

a notice of death каро́ткі некрало́г, жало́бная абве́стка

3. паведамле́нне, папярэ́джанне;

until further notice да насту́пнага паведамле́ння;

give notice папярэ́джваць, папераджа́ць (аб звальненні, ад’ездзе і да т.п.)

4. рэцэ́нзія, во́дгук

♦

at short/at a moment’s notice у апо́шнюю хвілі́ну/апо́шні мо́мант; за́раз жа, неадкла́дна, на пе́ршае патрабава́нне

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

предава́ть несов.

1. (отдавать) аддава́ць;

предава́ть осмея́нию аддава́ць на пасме́шышча;

предава́ть сме́рти аддава́ць на смерць;

предава́ть ка́зни аддава́ць на смерць; кара́ць сме́рцю;

предава́ть суду́ аддава́ць пад суд;

2. (изменять) здра́джваць (каму, чаму); (выдавать) выдава́ць (каго, што);

предава́ть ро́дину здра́джваць радзі́ме;

◊

предава́ть ана́феме (кого-л.) абвяшча́ць ана́фему (каму-небудзь);

предава́ть гла́сности даво́дзіць да агу́льнага ве́дама, апубліко́ўваць;

предава́ть забве́нию аддава́ць забыццю́, забыва́ць;

предава́ть земле́ хава́ць, аддава́ць зямлі́;

предава́ть огню́ и мечу́ аддава́ць агню́ і мячу́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзве́ры мн Tür f -, -en;

увахо́дныя дзве́ры Éingangstür f;

дзве́ры для вы́хаду Áusgangstür f;

рассо́ўныя дзве́ры Schíebetür f;

дзве́ры, які́я адчыня́юцца ў або́два бакі́ Péndeltür f, Schwíngtür f;

зачыня́йце дзве́ры! bítte Tür(en) schlíeßen!;

◊ жыць дзве́ры ў дзве́ры Tür an Tür wóhnen;

пры зачы́неных дзвяра́х hínter verschlóssenen Türen; únter Áusschluss der Öffentlichkeit;

лама́цца ў адчы́неныя дзве́ры óffene Türen éinrennen*;

шыро́ка адчыні́ць дзве́ры Tür und Tor öffnen (чаму-н D);

адчыні́ць дзве́ры (навучальных устаноў і г. д.) die Pfórten öffnen;

дзень адчы́неных дзвярэ́й Tag der óffenen Tür

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)