Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

непрыхава́ны, ‑ая, ‑ае.

Які праяўляецца адкрыта, не хаваецца. У голасе камандзіра роты Туравец пачуў непрыхаваную трывогу. Мележ. Як змовіўшыся, мужчыны з непрыхаваным чаканнем пазіралі на Якава Каваліка — чакалі, што скажа брыгадзір. Кухараў.

непрыхі́льнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць непрыхільнага; непрыхільныя адносіны да каго‑, чаго‑н. У голасе .. [Рыгора] была панурая непрыхільнасць. Чорны. Міхась адчуваў за апошнія тыдні нейкую, ну, калі не варожасць, дык непрыхільнасць да сябе з боку бацькоў Рывы. Лынькоў.

непрыхі́льны, ‑ая, ‑ае.

Непрыязна настроены; які праяўляе недружалюбнасць да каго‑, чаго‑н. [Пісар:] — [А. Мікалай] да цябе, брат, вельмі добра адносіцца і паважае, але яго трохі не задавольвае, што ты вечарамі нейкія гутаркі вядзеш з людзьмі, да царквы непрыхільнымі. Колас. // Які змяшчае ў сабе або выказвае неадабрэнне. Непрыхільны водзыў. □ Маці кідала на Макара непрыхільныя позіркі. Асіпенка. Чорныя пукатыя вочы малога былі строгія, нават непрыхільныя. Мележ.

непрычы́нены, ‑ая, ‑ае.

Шчыльна не зачынены. Праз непрычыненыя дзверы з кабінета Бурсэвіча даносяцца галасы. Машара.

непрычы́ннасць, ‑і, ж.

Адсутнасць прычыннасці да чаго‑н. Непрычыннасць да злачынства. □ [Прафесар] свядома падкрэсліваў у гутарках з Паўлам Андрэевічам сваю непрычыннасць у справах, якімі жыў апошні. Галавач.

непрычы́нны, ‑ая, ‑ае.

Які не мае адносін да чаго‑н.; які не прымаў ўдзелу ў якой‑н. справе; невінаваты. Ён да гэтай справы непрычынны.

непрыя́знасць, ‑і, ж.

1. Уласцівасць непрыязнага. Непрыязнасць тону.

2. Непрыязныя, недружалюбныя адносіны да каго‑, чаго‑н. [Насця] не любіла Гардзея і ніколі не хавала сваёй непрыязнасці да яго. Мележ.

непрыя́зны, ‑ая, ‑ае.

Які недружалюбна настроены ў адносінах да каго‑, чаго‑н. Нічога добрага для настаўніка не было і ў другой, і ў трэцяй, і ў наступных кучках карт. То замешваўся нейкі злы і хітры мужчына, то непрыязная жанчына, то сумная дарога. Колас. // Які выражае або праяўляе непрыязнасць, недружалюбнасць. У голасе .. [Алі] Леанід пачуў непрыязную насмешку. Мележ.

непрыя́зь, ‑і, ж.

Тое, што і непрыязнасць (у 2 знач.). Аб усім .. [Заслонаў] гаварыў з такім веданнем справы, з такім перакананнем, што ў Жэні Коршаня паступова знікла ўсякая непрыязь да «начальніка рускіх паравозных брыгад». Шчарбатаў. Шыковіч падумаў пра.. [дзяўчыну] з непрыяззю: «Прымасцілася, каб адпрацаваць свае два гады. На завод не пайшла, чортава лялька». Шамякін.

не́прыяцель, ‑я, М ‑ю, м.

Чалавек, які непрыязна, варожа адносіцца да каго‑, чаго‑н. [Лабановіч:] — І вось цяпер, калі я крыху адышоўся ад свайго Цельшына і зірнуў на яго збоку, то гэта глуш, што цікавіла мяне спярша, пачынае здавацца варожаю і наводзіць на мяне нейкае засмучэнне, як бы я ў ёй або яна ва мне чуем непрыяцеля. Колас. [Булай] лічыў, што ўсе недахопы, якія ёсць у рабоце цэха, — справа рук яго непрыяцеляў. Шыцік.

непрыя́цель, ‑я, М ‑ю, м.

Войскі ворага; праціўнік. Акопы непрыяцеля.