Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ра́шкуль, ‑я, м.

Вугальны аловак, палачка драўнянага вугалю для рысавання, устаўленая ў рэйсфедэр.

[Ад ням. Reißkohle.]

рашо́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

1. Загарадка з пераплеценых радоў драўляных ці металічных пруткоў, палосак і пад. Рашотка, што прыкрывала ўваход у падвал, адкінута ад сцяны дома. Гарбук. Пачнём новае жыццё ладзіць, — адказвае Дзямід. — Пакуль тое новае, — гаворыць бацька і прымайстроўвае да перадка выразаную з ліпавай дошкі рашотку. Асіпенка.

2. Абл. Агароджа з пруткоў, планак. Садовая рашотка. □ Потым праз некалькі мінут.. [Тамара] выйшла вунь на той балкон з пагнутай рашоткай. Я яшчэ хацеў выправіць. Не давялося. Пінчук.

3. Частка топкі, прызначаная для спальвання на ёй цвёрдага паліва; каласнік.

•••

За рашотку — у турму (сесці, пасадзіць і пад.).

За рашоткай — у турме (сядзець, апынуцца і пад.).

рашо́тнік, ‑а, м.

Чалавек, які займаецца вырабам рашотаў. Там [на Чарнігаўшчыне] многа рашотнікаў, і ён прыйшоў сюды, дзе менш людзей занята гэтым рамяством, дзе лепшы рынак збыту. Сташэўскі.

рашо́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да рэшата. Рашотны абечак. // Забяспечаны рашотамі. Рашотны стан машыны.

рашо́тчаты, ‑ая, ‑ае.

1. Які ўяўляе сабой рашотку (у 1 знач.), зроблены ў выглядзе рашоткі; які нагадвае рашотку. Праз .. вязь рашотчатых ферм курыўся блакітны дымок — некуды бег, спяшаючыся, паравоз. Лынькоў. Рашотчатая бакавіна балкона па-ранейшаму ўпіралася.. [Казіку] ў грудзі. Шыловіч.

2. Загароджаны рашоткай. У рашотчатых вокнах царкоўных муроў сонна вохкалі галубы. Савіцкі.

ра́шпіль, ‑я, м.

Напільнік з буйна насечанымі зубчыкамі.

[Ад ням. Raspel.]

ра́шпільны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да рашпіля. Рашпільная насечка.

рашу́часць, ‑сці, ж.

Смеласць, гатоўнасць прыняць і ажыццявіць сваё рашэнне. Сышоўшы на перон, Рыта разгубілася. Рашучасць пакінула яе. Навуменка. Смуглявы твар камандзіра злучэння выказваў мужнасць і рашучасць. Шчарбатаў.

рашу́чы, ‑ая, ‑ае.

1. Які прымае рашэнні смела, без хістанняў і не спыняецца перад цяжкасцямі ў іх выкананні. Перад Юркам і зараз, як жывы, стаяў смелы, рашучы, вынаходлівы і справядлівы капітан Немо. Курто. Чалавек Мікалай, хоць і пісьменны, але не надта рашучы, таксама не надта бывалы на свеце, ды яшчэ натуру мае спакойную. Чорны. // Дзейсны, моцны або энергічны. Рашучыя меры.

2. Канчатковы, пэўны, які ўяўляе сабой рашэнне. Затрымцела Ганна, пачуўшы рашучую пастанову Петруся. Нікановіч. // Які не дапускае пярэчанняў, цвёрды, катэгарычны. Рашучая прапанова. Рашучае асуджэнне. □ Жэнька .. кінуў у цемру рашучы загад: — Серада, устань! Падыйдзі сюды. Брыль. // Які выяўляе непахіснасць у выкананні прынятых рашэнняў. Рашучы выгляд. Рашучы жэст. Рашучы твар.

3. Найбольш важны, які вызначае далейшы ход, развіццё чаго‑н.; рашаючы. Пеця быў упэўнены, што гэты бой будзе адным з самых рашучых і жорсткіх баёў, у якіх толькі [Бумажкова] спадзяваліся як на чалавека, які ў рашучы момант дасць верную параду. Чорны.

рашчы́на, ‑ы, ж.

Абл. Рошчына. Дзверы для навасёлаў расчынены, Хоць бы высахла фарба хутчэй, Каб на кухні запахла рашчынаю, Вокны глянулі ў сотні вачэй. Барадулін. Слаўся, радасць хлебнага дня, спорся ў дзежцы рашчынай! Таўлай.