Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

адкапа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. Капаючы, адкрыць, дастаць з-пад чаго‑н.; вызваліць засыпанае, заваленае чым‑н. Пакуль адкапалі ракету, давялося папацець. Бурмакоў вырашыў перавезці яе куды-небудзь па імшару, каб часам буран не засыпаў зноў. Шыцік. Мішурын перавязаў сваю руку вышэй локця і пачаў гаўкаць на слых, адкуль стогне чалавек. Здаровай рукой ён яго неўзабаве адкапаў з-пад цэглы. Чорны. // Выкапаць. Гэты клён Той вясной я знайшоў у гаі, Адкапаў там ашчадна, Прынёс. Броўка.

2. Адкідаць што‑н. ад (з) чаго‑н. Адкапаць снег ад ганка.

3. Разм. Выканаўшы сваю норму, кончыць капаць, капацца. Траншэю.. [Пшанічны] вырашыў не капаць, хай гэта робіць Глечык, а ён ужо адкапаў сваё. Быкаў. // Зрабіцца непрыгодным для капання, знасіцца ад доўгага ўжывання. Гэта лапата сваё адкапала.

4. перан. Разм. Адшукаць, знайсці, здабыць што‑н. забытае, малавядомае і пад. Рыгор цяпер выконваў абавязкі загадчыка і выпадкова адкапаў артыкул у «бяздоннай папцы». Даніленка.

адкапы́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.

Разм. груб. Скрывіўшы, адставіць; адвесіць (пра губы). Аляксей Ісаевіч зморшчыў лоб, смешна адкапыліў губу. Хомчанка. Зазваніў званок. Гэта званіў наш маўклівы вартаўнік, што заўсёды хадзіў адкапыліўшы ніжнюю цяжкую губу. Адамчык.

адкара́скацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак., ад каго-чаго.

Разм. Пазбегнуць, пазбавіцца чаго‑н., ухіліцца, адчапіцца, адвязацца ад чаго‑н. Моцна прысцігнула гора. Здавалася, канца і краю няма яму і ніколі ад яго не адкараскацца. Крапіва. Каб як адкараскацца ад надакучлівых думак.., [Іван] хутчэй засігаў далей. Быкаў.

адкара́сквацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да адкараскацца.

адкаркава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад адкаркаваць.

адкаркава́цца, ‑куецца; зак.

Адаткнуцца, адкрыцца (пра ўсё, што закрыта коркамі).

адкаркава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; зак., што.

Выняць корак, затычку з чаго‑н.; адаткнуць, адкрыць. Аднекуль паявілася шклянка, Пачосак адкаркаваў пляшку і наліў поўную Андрэю. Сабаленка.

адкарко́ўванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. адкаркоўваць — адкаркаваць.

адкарко́ўвацца, ‑аецца; незак.

1. Незак. да адкаркавацца.

2. Зал. да адкаркоўваць.

адкарко́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да адкаркаваць.