Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

расхіста́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Прымусіць хістацца; раскалыхаць. Калі чалавека, які званіў, забілі, званы доўга яшчэ гудзелі, так моцна ён расхістаў іх. Шамякін.

2. Хістаючы, зрабіць няўстойлівым, хісткім. Расхістаць слуп. □ Валока як-колечы спрабаваў расхістаць абломак [бетону], ля якога цадзіўся промень, штурхнуў яго ўгару і пацягнуў на сябе. Быкаў.

3. перан. Давесці да разладу, падарваць. Сялянскія паўстанні расхісталі феадальнапамешчыцкі лад.

расхі́стванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. расхістваць — расхістаць і расхіствацца — расхістацца.

расхі́ствацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да расхістацца.

2. Зал. да расхістваць.

расхі́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да расхістаць.

расхлёбаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Тое, што і расхлябаць. [Захар:] — Яны [кулакі] табе .. наробяць так, што і не расхлёбаеш. Пестрак.

расхлёбваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да расхлябаць.

•••

Расхлёбваць кашу — разблытваць якую‑н. складаную, заблытаную справу.

расхлі́станы, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад расхлістаць.

2. у знач. прым. Тое, што і расхрыстаны (у 2 знач.). Шустрыя хлопчыкі ў расхлістаных кажушках не прапускалі ніводных саней. Навуменка. Конік амаль увесь хаваўся ў жыце, а хлопец, бялявы, расхлістаны, ладны, у шэрай сялянскай кашулі, ледзь пагойдваўся, плыў над калоссем. Ракітны. На руках і расхлістанай грудзіне [немца] таксама рабацінне. С. Александровіч.

расхліста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Тое, што і расхрыстацца. Дзяўчынка ўсё яшчэ бегла побач з канём, белыя льняныя валасы яе растрапаліся, зрэбная сукенка расхлісталася. Якімовіч.

расхліста́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Разм. Тое, што і расхрыстаць. Усхадзілася мяцеліца, Расхлістала кажушок; То ўзвіецца, то пасцелецца, То адскочыцца на крок. Лужанін.

расхлусі́цца, ‑хлушуся, ‑хлусішся, ‑хлусіцца; зак.

Разм. Пачаць хлусіць многа і доўга.