Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

разме́рвацца, ‑аецца.

Зал. да размерваць.

разме́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да размераць.

размеркава́льнік, ‑а, м.

1. Асоба, якая размяркоўвае што‑н.

2. Установа, якая ведае размеркаваннем каго‑н. (раненых па шпіталях, беспрытульных дзяцей па дзіцячых дамах і пад.).

3. У перыяд існавання картачнай сістэмы — магазін, які адпускаў тавары па пэўных нормах.

4. Спец. Прыстасаванне, машына і пад. для размеркавання чаго‑н. (току, вады, газу і пад.).

размеркава́льны, ‑ая, ‑ае.

Які служыць для размеркавання чаго‑н. Размеркавальны шчыт. Размеркавальны пункт. Размеркавальная падстанцыя.

размеркава́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. размеркаваць, размеркавацца.

2. Спец. Працэс размяшчэння, раздзялення гатовага прадукта ў грамадстве, які вызначаецца вытворчымі адносінамі. Пры сацыялізме прынцыпам размеркавання з’яўляецца «ад кожнага па здольнасці, кожнаму — па яго працы». «Весці».

размеркава́ны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад размеркаваць.

размеркава́цца, ‑мяркуецца; ‑мяркуемся, ‑мяркуецеся, ‑мяркуюцца; зак.

Раздзяліцца паміж кім‑н. якім‑н. чынам. Абавязкі размеркаваліся. // Раздзяліцца на групы. Экскурсанты размеркаваліся па групах. // Размясціцца па розных месцах. — Размеркаваліся? — пытаецца.. [чалавек] і загадвае свой тонкі як блінец, партфель на верхнюю паліцу. — Люблю вышыню!.. Савіцкі.

размеркава́ць, ‑мяркую, ‑мяркуеш, ‑мяркуе; зак., каго-што.

1. Раздзяліць, падзяліць паміж кім‑, чым‑н., прадаставіўшы кожнаму пэўную частку. Міша загадаў размеркаваць наяўныя запасы не менш як на тыдзень. Новікаў. // Вызначыць месцы для каго‑н., размясціць, расставіць дзе‑н.; паслаць куды‑н. Размеркаваць студэнтаў-выпускнікоў. □ Падрыхтавалі [партызаны] пазіцыю, размеркавалі на ёй байцоў, заняўшы два бакі дарогі. Колас. Раненых размяркуем па сёлах у сваіх людзей. Няхай. // Раздзяліць на групы, разрады, катэгорыі па якіх‑н. адметных рысах. Размеркаваць мінералы па групах.

2. Вызначыць паслядоўнасць чаго‑н., размясціць у якой‑н. паслядоўнасці. — Міленькі, Андрэй Пятровіч, навучыце ж мяне, як жа размеркаваць работу так, каб можна было добра весці яе. Колас.

3. Мяркуючы, падлічыць, вырашыць. У сваіх планах цётка даўно размеркавала, колькі кватарантаў можна змясціць у разгароджанай прыбудоўцы. Даніленка.

разме́рнасць, ‑і, ж.

У фізіцы — выраз, які паказвае, у колькі разоў зменіцца адзінка фізічнай велічыні пры змяненні адзінкі велічынь, прынятых у дадзенай сістэме за асноўныя.

разме́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Тое, што і размераны (у 2, 3 знач.). З вуліцы чуваць трэск барабана, віск флейты-свісцёлкі і размерны тупат ног. «Маладосць». Жандар падышоў да Рытвінскага размерным крокам. Баранавых.

2. Спец. Які служыць для таго, каб размерваць што‑н. Размерны ключ.