Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

мадэ́ль, ‑і, ж.

1. Макет чаго‑н., часцей у зменшаным выглядзе. Мадэль самалёта. Мадэль карабля.

2. Узорны экзэмпляр якога‑н. новага вырабу. Мадэль зімовага паліто. Выстаўка мадэлей абутку.

3. Тып, марка, узор канструкцыі. Новая мадэль аўтамабіля.

4. Тое, што служыць матэрыялам для мастацкага адлюстравання; натура.

5. Узор дэталі, прадмета і інш., з якога робіцца форма для адліўкі. Двое наладчыкаў на фармовачным участку ўстанаўлівалі на машыны новыя мадэлі. Карпаў.

6. Спец. Схема якой‑н. з’явы або фізічнага аб’екта. Мадэль атама. Словаўтваральная мадэль.

[Фр. modèle — узор ад лац. modulus — мера, узор.]

мадэлье́р, ‑а, м.

Спецыяліст па вырабу мадэляў (у 2 знач.).

[Фр. modeleur.]

мадэлье́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.

Разм. Жан. да мадэльер.

мадэ́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да мадэлі (у 1, 2 і 5 знач.). Мадэльны цэх.

2. Зроблены па апошняй мадэлі, модзе. Мадэльныя туфлі.

3. у знач. наз. мадэ́льная, ‑ай, ж. Майстэрня або цэх, дзе робяцца мадэлі (у 1, 2 і 5 знач.). Мадэльная мясцілася адразу ж каля склада ў невялікім драўляным будынку. Галавач.

мадэ́льшчык, ‑а, м.

Рабочы, які робіць мадэлі (у 5 знач.).

мадэ́льшчыца, ‑ы, ж.

Жан. да мадэльшчык.

мадэмуазе́ль, нескл., ж.

Ветлівы зварот да дзяўчыны ў Францыі і некаторых іншых краінах, які далучаецца да імя або прозвішча.

[Фр. mademoiselle — паненка.]

мадэ́ра, ‑ы, ж.

Сорт моцнага вінаграднага віна.

[Ад назвы вострава Мадэйры.]

мадэра́та,

1. прысл. Мерна, не спяшаючыся (пра тэмп выканання музычнага твора).

2. нескл., н. Музычны твор або яго частка ў мерным тэмпе.

[Ад іт. moderato — мерна.]

мадэра́тар, ‑а, м.

Спец.

1. Прыстасаванне для рэгулявання сілы гуку ў музычных клавішных інструментах.

2. Прыстасаванне, пры дапамозе якога прыцішваюць ход машыны.

[Ад лац. moderator — стрымліваючы.]