пры́ступ
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
пры́ступ |
пры́ступы |
| Р. |
пры́ступу |
пры́ступаў |
| Д. |
пры́ступу |
пры́ступам |
| В. |
пры́ступ |
пры́ступы |
| Т. |
пры́ступам |
пры́ступамі |
| М. |
пры́ступе |
пры́ступах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
пры́ступ, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. прыступіць.
2. Атака, штурм.
Ісці на п.
Прыступам захапіць горад.
3. Вострае праяўленне адзнак хваробы, страху і пад.
П. кашлю. П. рэўнасці.
Сардэчны п.
◊
Ані прыступу да каго (разм.) — не магчы падысці, звярнуцца да каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пры́ступ, -пу м., в разн. знач. при́ступ;
п. бо́лю — при́ступ бо́ли;
п. стра́ху — при́ступ стра́ха;
рашу́чым ~пам узялі́ варо́жую крэ́пасць — реши́тельным при́ступом взя́ли вра́жескую кре́пость;
◊ няма́ ~пу — (да каго) нет при́ступа (по́дступа) (к кому)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пры́ступ, ‑у, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. прыступаць — прыступіць.
2. Момант абвастрэння, узмацнення якой‑н. хваробы, хваравітая з’явы. Прыступ апендыцыту. Сардэчны прыступ. □ Пачнуцца прыступы радыкуліту, і ўжо зусім няможна будзе паехаць у камандзіроўку. Асіпенка. Праз тыдні тры ў Андрэя пачаліся прыступы малярыі. Дуброўскі. // Рэзкае, вострае праяўленне якога‑н. душэўнага стану, пачуцця. Прыступ гневу. Прыступ рэўнасці. □ Ніколі, ні ў гестапа, ні ў лагеры, ні перад аперацыяй, у .. [Зосі Савіч] не было такіх прыступаў страху, якія здараюцца часамі цяпер. Шамякін. — Мартыне! Родны!.. — усклікнуў Коўбец, і голас яго асекся, перахоплены прыступам рыдання. М. Ткачоў.
3. Атака, штурм. Ісці на прыступ. □ Толькі ўбачыўшы купкі сваіх таварышаў, якія .. рашучым прыступам бралі «варожую крэпасць» — высокі сумёт, хлапчук з крыкам ура пабег да іх. Лынькоў.
•••
Ані прыступу да каго — немагчыма падысці, звярнуцца да каго‑н. [Аленка] добра памятае, як хацела дагнаць.. [Сцёпку], а ён толькі воўкам зірне на яе — і ані прыступу. Колас.
Няма прыступу да каго гл. няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пры́ступ 1 ’доступ (да чаго-небудзь)’ (Яруш., Гарэц., Байк. і Некр., Др.-Падб.), ’атака, штурм’ (ТСБМ), ’запал, заўзятасць’ (Сл. ПЗБ), ’магчымасць набліжэння да каго-небудзь, звычайна з адмаўленнем’ (ашм., Стан.), ані прыступу ’немагчыма падысці, звярнуцца да каго-небудзь’ (ТСБМ). Нулявы дэрыват ад прыступі́ць (гл.). Аналагічна ў іншых славянскіх мовах: рус. при́ступ, укр. при́ступ, чэш. přístup і г. д.
Пры́ступ 2 ’момант абвастрэння, узмацнення хваробы, хваравітай з’явы; рэзкае, вострае праяўленне душэўнага стану, пачуцця’ (ТСБМ; віл., Сл. ПЗБ). Этымалагічна тое ж, што і папярэдняе. Але спецыялізацыя значэння ’прыступ хваробы’ адбылася ў рус., укр. при́ступ і польск. przystęp ’прыступ гневу, ярасці і да т. п.’
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыступі́ць, -уплю́, -у́піш, -у́піць; зак., што.
1. Прыціснуць, прытрымаць, наступіўшы на што-н.
П. ботам акурак.
2. да каго-чаго. Падысці, падступіць.
Праціўнік прыступіў да крэпасці.
3. да чаго. Пачаць, узяцца за што-н.
П. да будаўніцтва.
П. да сваіх абавязкаў.
|| незак. прыступа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. пры́ступ, -у, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
крыз, -у, м. (спец.).
Востры прыступ хваробы, які настаў раптоўна.
Гіпертанічны к.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мігрэ́нь, -і, ж.
Прыступ болю ў адной палавіне галавы.
|| прым. мігрэ́невы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
параксі́зм, -у, м. (кніжн.).
Моцны прыступ хваробы (пачуцця), які адбываецца перыядычна.
П. кашлю.
П. адчаю.
|| прым. параксізма́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́шляць, -яю, -яеш, -яе; незак.
Пераносіць прыступ кашлю; хварэць на кашаль.
|| аднакр. кашляну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)