Verbum

анлайнавы слоўнік

ла́ска

‘пяшчота, спагада’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

	адз.
Н.	ла́ска
Р.	ла́скі
Д.	ла́сцы
В.	ла́ску
Т.	ла́скай ла́скаю
М.	ла́сцы

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ла́ска², -і, ДМ ла́сцы, мн. -і, -сак, ж.

Невялікая драпежная жывёліна сямейства куніцавых, а таксама яе футра.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ла́ска

‘жывёліна’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

	адз.	мн.
Н.	ла́ска	ла́скі
Р.	ла́скі	ла́сак
Д.	ла́сцы	ла́скам
В.	ла́ску	ла́сак
Т.	ла́скай ла́скаю	ла́скамі
М.	ла́сцы	ла́сках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ла́ска¹, -і, ДМ ла́сцы, ж.

1. Выражэнне любові, пяшчоты; цёплыя адносіны да каго-н.

Мацярынская л.

2. Ветлівасць, далікатнае абыходжанне, прыхільнасць, лагоднасць, спагада.

Выхавацелі інтэрната імкнуцца ахінуць ласкай і клопатам кожнае дзіця.

◊

Быць у ласцы (разм.) — карыстацца павагай, давер’ем.

Дзякуй за ласку — шчыра дзякую.

Зрабіць ласку — аказаць паслугу.

Калі ласка — ветлівы зварот, ветлівая просьба або пабуджэнне.

Увайсці (убіцца) у ласку (разм.) — набыць чыю-н. прыхільнасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ла́ска^I ла́ска, -кі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́ска^II зоол. ла́ска, -кі ж., ла́сіца, -цы ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́ска I ж.

1. ла́ска; не́жность;

ма́тчына л. — матери́нская ла́ска;

2. любе́зность; ми́лость, снисхожде́ние ср.; одолже́ние ср.; благоволе́ние ср.;

◊ ва́ша л. — ва́ша ми́лость;

зрабі́(це) ~ку — сде́лай(те) одолже́ние; окажи́те любе́зность; сде́лай(те) ми́лость, яви́те ла́ску; потруди́тесь! (бу́дьте добры́);

зрабі́ць ~ку — оказа́ть любе́зность; сде́лать одолже́ние;

калі́ л. — пожа́луйста; добро́ пожа́ловать!; ми́лости про́сим;

~ку стра́ціць — впасть в неми́лость; попа́сть в опа́лу, потеря́ть расположе́ние;

з ~кі — (чыёй) по ми́лости (чьей);

з ~кі на паце́ху — здо́рово живёшь; ни за что ни про что;

быць у ~цы — по́льзоваться благоскло́нностью (дове́рием);

скажы́це, калі л. — скажи́те на ми́лость, скажи́те, пожа́луйста;

ці не ма́еце (не бу́дзеце мець) ~ку — не бу́дете ли так любе́зны;

праз ~ку — (каго, чыю) по ми́лости (кого, чьей);

~каю бо́жай — ми́лостью бо́жьей;

з яко́й ~кі? — с како́й ста́ти?;

увайсці́ (убі́цца) у ~ку — приобрести́ благоволе́ние, расположе́ние;

без чужо́й ~кі — без чужо́й по́мощи;

дзя́куй за ~ку — благодарю́ поко́рно!;

до́брая л. — (чыя) до́брая во́ля (чья);

не ў ~цы — не в ми́лости; не в настрое́нии;

прасі́ць ~кі — проси́ть по́мощи (ми́лости);

як ва́ша (твая́ —, яго́) л. как вы (ты, он) изво́лите;

змяні́ць гнеў на ~ку — положи́ть (смени́ть) гнев на ми́лость;

бо́жая л. (во́ля) — а) во́ля бо́жья; б) ми́лость госпо́дня;

выбача́йце, калі — л.! извини́те (прости́те), пожа́луйста;

з. вялі́кай ~кі — (чыёй) по ми́лости (кого, чьей)

ла́ска II ж., зоол. ла́ска

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́ска ¹, ‑і, ДМ ласцы, ж.

1. Выражэнне любві, пяшчоты. Матчына ласка. □ Асенні вечар ля акон... І твае словы, жэсты, ласка Запамінаюцца бы казка Дзіцячых, бесклапотных дзён. Лойка. // Мяккасць, пяшчота, лагоднасць. — Яшчэ сядзіш, дачушка? — ад слоў бацькі, як і заўсёды, вее стрыманай ласкай і клопатам. Васілевіч. Сонца пракладае Шлях красе маёвай, Атуляе хаты Ласкай і цяплом. Журба.

2. Спачувальныя, прыхільныя адносіны, прыветлівае абыходжанне. Стары не выказаў ніякага здзіўлення з прычыны нечаканай начальніцкай ласкі. Самуйлёнак.

3. Міласць, паблажка, спагада. Не будуць сіроты Ласкі панскай прасіць!.. Танк. Байцы, забыўшы слова — страх, у смерці ласкі не прасілі. Хадыка.

•••

Без чужой ласкі — самастойна, без чужой дапамогі (зрабіць, абысціся і г. д.).

Быць у ласцы гл. быць.

Дзякуй за ласку гл. дзякуй.

Добрая ласка чыя — як пажадае хто‑н. І гэта іх [дзяцей] добрая ласка: захочуць праведаць старую маці — прыедуць... Ракітны.

З вялікай ласкі чыёй — дзякуючы каму‑н.

З ласкі чыёй — па чыйму‑н. дазволу, загаду і пад.

З ласкі на пацеху — так сабе, нізавошта; так уздумалася, так раптоўна захацелася.

Зрабі(це) ласку гл. зрабіць.

З якой (гэта) ласкі? — навошта? чаму?

Калі ласка — ветлівы зварот, ветлівая просьба, ветлівае пабуджэнне. Віця пачырванеў ад няёмкасць і далікатна прапанаваў: — Дык, калі ласка, праходзьце далей... Якімовіч.

Ласку прыняць гл. прыняць.

Мець ласку гл. мець.

На ласку — а) на добрую волю каго‑, чаго‑н.; б) ветлівы зварот. [Салдат:] — Скажы, на ласку, ці з сяла ніхто Не ўратаваўся? Танк.

Не ў ласцы — не ў гуморы, не ў настроі. — Паненка наша нешта не ў ласцы сёння, — укалола сястру Тэкля. Гартны.

Ні гневу ні ласкі гл. гнеў.

Праз ласку чыю — па чыёй‑н. віне, праз каго‑н.

Прасіць ласкі гл. прасіць.

Трапіць у ласку гл. трапіць.

Убіцца ў ласку гл. убіцца.

Як ваша (твая, яго) ласка — як вы (ты, ён) захочаце (захоча), пажадаеце (пажадае).

ла́ска ², ‑і, ДМ ласцы; Р мн. ласак; ж.

Невялікая драпежная жывёліна сямейства куніцавых з тонкім гібкім целам. Дзед расказваў пра ласак, маленькіх вёрткіх звяркоў, якія вельмі любяць бегаць па конях, заплятаючы ў каўтуны ім грывы. Рылько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ла́ска ’любоў, пяшчота, лагоднасць’, ’ласкавасць, добрая воля, паслуга, спачувальныя, прыхільныя адносіны’, ’літасць, міласць, паблажка, спагада’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Мал., Бяльк., Касп., Шат., Яруш., Сл. паўн.-зах.) і іншыя значэнні гэтай лексемы ў фразеалагізмах (гл. ТСБМ, Сл. паўн.-зах.), ст.-бел. яшчэ ласка — тое ж, што і кграция (XVI ст.). Укр. ласка, рус. ласка, польск. łaska, чэш., славац. láska, славен. láska (паводле БЕР, 3, 316), балг. ласка, ц.-слав. ласка, серб.-харв. ла̏ска, макед. ласка ’ліслівасць’. Прасл. laska ’пяшчота, любоў, лашчанне, міласэрнасць, велікадушнасць, прыхільнасць, спагада, дружба’ (Слаўскі, 5, 20), якому адпавядаюць літ. lokšnùs (*lāsk‑nus) ’уражлівы, адчувальны, пяшчотны, мілы’ (Буга, Rinkt., 1, 451), лац. lascīvus ’гарэза, распуста, юрлівы’, ст.-інд. laṣati ’жадае’, lásati ’ззяе, блішчыць’, lālasas ’прагны’, ст.-ірл. lainn (< *las‑ni‑s) ’тс’, ст.-грэч. (Гесіхій) λάστη ’распусніца’, гоц. lustus, ст.-в.-ням. lust, ням. Lust ’радасць, задавальненне, жаданне, імкненне, юрлівасць’. Да і.-е. *lās‑/*las‑/*l̥s. Агляд версій гл. Фасмер, 2, 461; Слаўскі, 5, 19–21; БЭР, 3, 316–317. Няма падстаў бачыць тут запазычанне з польск. łaska (Пальцаў, Лекс. і грам., 38).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ла́сіца, -ы, мн. -ы, -сіц, ж.

1. Тое, што і ласка².

2. Тое, што і ласіха.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)