весна́ вясна́, -ны́ ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вясна́ ж. весна́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ *Няве́сна, нэвёсна: Которую засваталі, то нэвесна (бяроз., Сл. ПЗБ). Магчыма, лакальны архаізм, калі ўлічыць балг. дыял. весна са ’з’явіцца, паказацца’: Не весна са huto един пат (Сб. за народни умотворения, 38, 105; паводле БЕР, 1, 137, ад вест, гл. весць, ведаць). Не выключана кантамінацыя ня‑ вестаʼХнявехна (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дру́жны в разн. знач. дру́жный;

д. калекты́ў — дру́жный коллекти́в;

~ная вясна́ — дру́жная весна́;

~ная пра́ца — дру́жная рабо́та

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ажыві́ць сов.

1. (вернуть к жизни) оживи́ть;

а. аргані́зм — оживи́ть органи́зм;

вясна́ ~ві́ла хво́рага — весна́ оживи́ла больно́го;

2. перен. оживи́ть; воскреси́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

надысці́ сов.

1. (о времени) наступи́ть, наста́ть;

надышла́ вясна́ — наступи́ла (наста́ла) весна́;

2. разг. прийти́;

неўзаба́ве надышлі́ аста́тнія — вско́ре пришли́ остальны́е

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

запазні́цца сов.

1. запозда́ть, заме́длить;

вясна́ ~ні́лася — весна́ запозда́ла;

з. з сяўбо́й — запозда́ть (заме́длить) с се́вом;

2. задержа́ться;

з. на рабо́це — задержа́ться на рабо́те

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Вясна́ ’пара года паміж зімою і летам’; ’светлая, радасная пара жыцця — маладосць’ (БРС, КТС, Бяльк., Касп.), палес. высна́ (Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), вэсна́ (Бес.), пін. вестна (Шн., 2) з устаўным ‑т‑, вісна́ (Бяльк., Касп.), вісна ў вочы лезя — «гавораць тады, калі пабыць доўга на двары пры снезе і сонцы, а пасля прыйсці ў хату і нічога адразу не бачыць» (КЭС, лаг.), вясна вочы крадзе — пра вясенняе сонца, якое слепіць вочы (віл., Нар. сл.). Укр. весна́, рус. весна́ ’вясна’, арханг., кастр. ’вясенняе разводдзе’, паўн. ’першы вясенні дождж’, с.-урал. ’вяснушкі, рабацінне на твары’, перм. ’ліхаманка, трасца’, свярдл. ’трава, якою лечаць ліхаманку’, польск. wiosna ’вясна’; ’вясеннія палявыя работы’; ’галодная пара перад новым ураджаем’, чэш. усх.-мар. vesno ’вясна’, odvesno ’вясною’, vesna (паэт.) запазычана з рус. мовы, тое ж славац. vesna, Vesna ’багіня вясны ў старажытных славян’, славен. vẹ̑sna ’вясна’; ’міфічная жаночая істота, якая стракоча, бухае, трашчыць’; ’пра чалавека, які моцна кашляе’, серб.-харв. вѐсна ’вясна’, ст.-слав. весна. Прасл. vesna ’пачатак лета’ — старажытная і.-е. рознаскланяльная аснова на ‑r‑//‑n‑: наз. скл. *u̯esr‑, род. скл. u̯es‑n‑es; у слав. мовах за аснову прыняты ўскосны склон. у балт. мовах — прамы: літ. vãsara < veserà (Экерт, LKLR, 143–154), лат. vasara ’лета’; параўн. таксама грэч. ἔαρ, лац. vēr, ст.-ісл. vár, ст.-фрыз. wars, арм. garun, ст.-інд. vasantás ’вясна’, vasar‑ ’рана’, авест. vaηri‑ ’вясною’. Узыходзіць да і.-е. кораня *au̯es ’асвятляць’. Некаторыя этымолагі звязваюць з лексемай вясёлы (гл.). Параўн. таксама Міклашыч, 386; Гараеў, 1896, 75; Праабражэнскі, 1, 79; Педарсан, KZ, 32, 246; Траўтман, 356; Буасак, 209; Майргофер, 20, 172; Мюленбах-Эндзелін, 3, 484; Голуб-Копечны, 413; Махэк₂, 685; Брукнер, 623; Фасмер, 1, 303; Шанскі, 1, В, 73; КЭСРЯ, 77.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нарэ́шце нареч.

1. наконе́ц, в конце́ концо́в;

н. прыйшла́ вясна́ — наконе́ц пришла́ весна́;

2. в знач. вводн. сл. наконе́ц;

гэ́та, н., несправядлі́ва — э́то, наконе́ц, несправедли́во

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ *Камылга́, комылги ’нарасць на дрэве: на хвоі, на бярозе’ (малар., Нар. лекс.). Утворана ад прыметніка komofe(jь) ’круглы’, ’выступ, нараст на месцы рагоў’ (Трубачоў, Эт. сл., 10, 174–175) і суф. ‑г‑α (Сцяц., Афікс. наз., 134), як сіньги ’рыба сінец, Abramis ballerus’ ад сіні. Галосны ‑ы‑ на месцы ‑e‑, г. зн. [э© у малар. гаворцы, якое знаходзіцца ў чаргаванні з ‑о‑, параўн. укр. весна, зах.-палес. выспа ’вясна’. Роднасным да комылги з’яўляецца ўсх.-маг. кыміня ’куля (шар), зробленая з альховага нарасту’ (Бяльк.), якое пад уплывам каняня ’палка для абапірання пры хадзе’ змяніла л 7 > н,

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)