прада́ць сов., в разн. знач. прода́ть;

п. ха́ту — прода́ть дом;

п. ся́бра — прода́ть дру́га;

◊ п. сумле́нне — прода́ть со́весть;

п. за тры́ццаць срэ́бранікаў — прода́ть за три́дцать сре́бреников;

п. шпа́гу — прода́ть шпа́гу;

як пшані́цу прада́ўшы (спаць) — как пшени́цу прода́вши (спать)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пазна́ць сов.

1. узна́ть, призна́ть; (установить тождество кого-, чего-л.) опозна́ть;

2. филос. позна́ть;

п. су́тнасць рэ́чаў — позна́ть су́щность веще́й;

3. (пережить) позна́ть, испыта́ть, изве́дать, претерпе́ть;

4. (получить истинное представление) позна́ть; узна́ть;

п. ся́бра ў бядзе́ — узна́ть (позна́ть) дру́га в беде́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пра́вы ’супрацьлеглы леваму; справядлівы, праўдзівы; невінаваты, маючы рацыю’ (ТСБМ, Ласт.), ’роўны’ (пін., Сл. ПЗБ), пра́ву ’прамы’ (ТС), ст.-бел. правы ’правы, неілжывы, невінаваты’ (Стан.), укр. пра́вий ’тс’, рус. пра́вый ’тс’, польск. prawy ’тс’, чэш., славац. pravý, в.-луж. prawy, н.-луж. pšawy ’тс’, славен. pravi ’правы, прамы; правільны’, серб.-харв. пра̏в, prȃvi ’прамы; невінаваты; правільны’, балг., макед. прав ’прамы, справядлівы, сапраўдны’, ст.-слав. правъ ’прамы; правільны, справядлівы’. Прасл. *pravъ(jь) звязваюць з *pьrvъ (гл. першы) і значэннем ’які стаіць наперадзе, першы’, корань той жа, што і ў *per (гл. перад) (Бязлай, 3, 105; Сной₂, 559); іншыя збліжэнні: лац. probus ’добры, сумленны, прыстойны’ (< *prō‑, гл. пра-), ст.-інд. prabhúh̥ ’выдатны; хто перавышае іншых’, ст.-англ. fram ’моцны, дзейны, смелы’, ст.-ісл. ’той, што стаіць наперадзе; хто імкнецца наперад’ (гл. Фасмер, 3, 352; ЕСУМ, 4, 551; БЕР, 5, 581). Паводле Мартынава (Балто-слав.-итал. изогл., 15–16; Язык, 61–62), роднаснае лац. pravus ’крывы, разбэшчаны, злавесны’, змяніўшаму значэнне ’прамы, спрыяльны’ на супрацьлеглае ў выніку семантычнай перабудовы. Першаснае значэнне ’прамы, просты’ лепш захавалася ў паўднёваславянскім арэале, аднак вядома і на іншых тэрыторыях, параўн. пра́ва ’прама’ (калінк., З нар. сл.). Згодна з Німчуком (Давньорус., 46), пераход ’прамы’ > ’правы’ звязаны са становішчам рук пры паказванні (“една випрямлена — prava, друга ненапружена — lěva”).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

куса́цца несов.

1. в разн. знач. куса́ться; (кусать друг друга — ещё) гры́зться;

конь куса́ецца — ло́шадь куса́ется;

саба́кі куса́юцца — соба́ки куса́ются (грызу́тся);

до́брая рэч, але цана́ куса́ецца — хоро́шая вещь, но цена́ куса́ется;

2. (раздражать кожу) куса́ться, шерсти́ть;

шарсцяна́я ко́ўдра куса́ецца — шерстяно́е одея́ло куса́ется (шерсти́т)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тапі́ць I несов., в разн. знач. топи́ть; (пускать ко дну — ещё) потопля́ть;

т. варо́жыя караблі́ — топи́ть (потопля́ть) вра́жеские корабли́;

падсу́дныя тапі́лі адзі́н друго́га — перен. подсуди́мые топи́ли друг дру́га

тапі́ць II несов. (превращать в жидкое состояние — сало и т.п.) топи́ть; (воск — ещё) пла́вить

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шанава́ць (каго, што) несов.

1. (бережно относиться) бере́чь; щади́ть; (бояться потерять — ещё) дорожи́ть (кем, чем);

ш. во́пратку — бере́чь оде́жду;

ш. здаро́ўе — бере́чь (щади́ть) здоро́вье;

2. (относиться с почтением) чтить, почита́ть; уважа́ть;

ш. па́мяць ся́бра — чтить па́мять дру́га;

◊ шану́й го́нар за́малада — береги́ честь смо́лоду

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

уні́з, прысл.

1. У напрамку да нізу, да чаго‑н., што знаходзіцца ў ніжняй частцы, у глыбіні чаго‑н.; проціл. уверх. І балота здалося б нейкім незнаёмым, не сваім, каб наперадзе не адкрывалася вачам высокая града, з якой збягалі ўніз канцавыя хаты Гусараўкі. Ракітны. Леў Раманавіч, чапляючыся за кусты, пачаў спускацца ўніз. Асіпенка. Жанчына падышла к ганку, ступіла на аполачак, пакладзены сукамі ўніз. Кулакоўскі. З пагорка ўніз, у бок даліны, Збягае сцежка між кустоў. Колас. / у перан. ужыв. [Жэня:] Мы коцімся, коцімся ўніз. Дакаціліся ўжо да таго, што жонка друга не верыць нам. Брыль.

2. У напрамку да вусця ракі. Праплываюць белыя пялёсткі [чаромхі], якія ападаюць дзесьці ў вярхоўі ракі. Некаторыя з іх заплываюць у маю завоінку, павольна круцяцца вакол паплаўкоў, потым трапляюць на струмень і таропка ўносяцца плынню ўніз. Ігнаценка. / З прыназ. «па» ўтварае спалучэнне з М. Уніз па Дняпры перапраўляліся войскі польска-літоўскага гетмана Радзівіла. «Маладосць».

•••

Зверху ўніз глядзець (пазіраць) на каго гл. глядзець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абліва́цца несов.

1. (проливать на себя) облива́ться;

2. (сразу со всех сторон) ока́чиваться, обдава́ться, облива́ться;

3. облива́ть друг дру́га;

4. разг. (покрываться льдом) обледенева́ть; см. аблі́цца 3;

5. страд. облива́ться; ока́чиваться, обдава́ться; см. абліва́ць;

◊ а. сляза́мі — облива́ться слеза́ми;

а. по́там — облива́ться по́том;

сэ́рца крывёю ~ва́ецца — се́рдце кро́вью облива́ется

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тава́рыш, ‑а, м.

1. Чалавек, блізкі каму‑н. па агульнасці поглядаў, дзейнасці, умовах жыцця і пад. Школьны таварыш. Таварыш па працы. Таварыш па барацьбе. □ З маленства .. [Віктар і Мірон] былі суседзямі і таварышамі, таксама як іхнія бацькі. Маўр. Над свежай магілай .. Таварыша, друга і брата Журботна галовы мы схілім. Колас. Юлька пакінула таварыша з братам, а сама пабегла па кухню. Даніленка.

2. Грамадзянін, чалавек у савецкім грамадстве. [Пацяроб:] — На запытанні адкажа ў заключным слове таварыш дакладчык. Зарэцкі. // У тым жа значэнні пры прозвішчы, назве пасады, прафесіі і пад. [Канягін:] І прыняць .. [людзей] я зараз не магу: таварыш Бывалаў выклікае... Крапіва. — На мітынг! — Начальства застыла ў здзіўленні, А вестка, як ток, Ад салдата к салдату: — Да нас прыязджае таварыш Ленін!.. Арочка. / У складзе зваротка або як зваротак. Таварыш мой любы! Не той малады, Хто злічыць па пальцах Свае ўсе гады. Гілевіч. [Мясцкомавец:] — Таварышы, пачынаем мітынг. Чорны.

3. Чалавек аднаго ўзросту з кім‑н.; равеснік. Сярод іншых арыштаваных і катаваных у польскай турме ёсць і яго [Янкі] таварышы дзіцячых гульняў — Сцёпка Карчук з вёскі Чаромхі. Бядуля.

4. каго. Уст. У назвах службовых асоб — памочнік, намеснік. Таварыш міністра. Таварыш пракурора.

•••

Таварыш па няшчасцю — той, хто разам з кім‑н. папаў у якую‑н. бяду, у якое‑н. непрыемнае становішча.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кало́цца I несов.

1. (обладать способностью колоть) коло́ться;

шыпшы́на ко́лецца — шипо́вник ко́лется;

2. разг. (колоть друг друга) коло́ться; (рогами) бода́ться;

◊ і хо́чацца і ко́лецца — и хо́чется и ко́лется

кало́цца II несов.

1. коло́ться;

сухі́я дро́вы до́бра ко́люцца — сухи́е дрова́ хорошо́ ко́лются;

2. тре́скаться;

до́шкі на со́нцы ко́люцца — до́ски на со́лнце тре́скаются;

3. страд. коло́ться; руби́ться; см. кало́ць II

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)