◎ Клочэні́к 1 ’вандроўны гандляр, мяняла, анучнік’ (ТС). Гл. клок.
◎ Клочэні́к 2 ’пража з адходаў ільну’ (ТС). Гл. клок.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перава́лкі, перэва́лкі ’канаплянае валакно, непрыгоднае на прадзіва’ (ельск., Уладз.: в.-дзв., Шатал.). Да пера- і вал 5 ’тоўстая пража’ (гл.). Слова незвычайнае тым, што дзеяслоўная прыстаўка пера- далучаецца да назоўніка вал ’адыходы пры трапанні льну: грубае пачассе, ільнавалакно, куча кастрыцы’ і ’тоўстае палатно з гэтага валакна, грубая пража’ (Сцяшк. МГ; Шн. 3; Янк. 2; гродз., ваўкав., беласт., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Папра́гач, попрагач ’ручка ў навоі, на які наматваецца пража’ (ТС). Вытворнае з суф. ‑ач ад *попрагиць, аднакаранёвага з запрагаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Клу́тчык ’кіёчак у клешні ніта, у вале ткацкага станка, за які прымацоўваецца пража ці палатно’ (З нар. сл.). Да ключ (гл.). Гл. ключках.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Льняні́ца, ляны́ца, лляны́ца, лені́ца ’льняное валакно высокага гатунку’, ’пража’, ’тонкае льняное палатно’ (Уладз.). Утворана ад прыметніка (і)льняны. Да лён (гл.). Параўн. таксама альняні́на.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пра́дзіва, пра́дзева, прадзіво, прадзьво ’кудзеля, лён, прыгатаваныя для прадзення’ (ТСБМ, Гарэц., Янк. 3., Бесар., Нас., Шат., Касп., Сл. ПЗБ), ’прадзенне’ (Нас., Сл. ПЗБ), ’пража’ (Мат. Гом.). Укр. прядіво, прядиво ’пянька, прыгатаваная для прадзення’, рус. пряде(и)во ’кудзеля, пянька, прыгатаваныя для прадзення’, польск. przędziwo ’матэрыял для прадзення, пража’, чэш. předivo ’матэрыял дня прадзення’, в.-луж. předźvo, серб.-харв. предиво ’тс’, славен. predívo ’тс’, балг. пре́диво. Прасл. *pręd‑ivo. Да прасці (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ба́вэл ’баваўняная або шарсцяная пража’ (Влад.). Трансфармацыя (дзякуючы націску на першым складзе) слова *ба́вэлна (параўн. ба́ваўна). Параўн. і трансфармаваныя ўкр. ба́вуна, ба́вина, ба́вна. Гл. бавэ́лна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шта́пель, ‑я і ‑ю, м.
1. ‑я. Спец. Асобны завіток у руне, які складаецца з пучка аднолькава закручаных валасоў.
2. ‑ю. Нядоўгае штучнае валакно, прызначанае для вырабу пражы; пража, вырабленая з такога валакна.
3. ‑ю. Тканіна, вырабленая з такой пражы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́ткавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сеткі (у 1, 2 знач.). Сеткавая пража. Сеткавае пляценне. Сеткавае палатно. // Які з’яўляецца сеткай; складаецца з сетак. Сеткавыя прылады лоўлі. // Які робіцца пры дапамозе сеткі (сетак). Сеткавая лоўля. Сеткавы промысел.
2. Які мае адносіны да электрычнай сеткі. Сеткавы рубільнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Балхва́, болхва́, больхва́ ’баваўняная немерсерызаваная каляровая фабрычная пража, што выкарыстоўваецца ў якасці ўтку пры ўзорным тканні’ (Влад.), балхва́ (баўхва́) ’каляровыя ніткі для вышывання’ (Касп.). Слова няяснага паходжання; здаецца, няма яго і ў суседніх мовах. Можна толькі выказаць няпэўную здагадку: балхва́ і г. д. узнікла (метатэзай і заменай ф > хв) з *фальба, *фалба. Апошняе можа быць запазычаннем з польск. (тэрмін шчотачнай вытворчасці) falba ’шчацінне, светлы волас’ (< ням. falb ’бляклы, бялявы, буланы’, Варш. сл., 1, 714). Немерсерызаваная пража звычайна даволі цвёрдая (параўн. значэнне ў польскі ’шчацінне, волас’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)