Масты́ріць ’мастачыць, нешта рабіць арыгінальнае’ (мсцісл., З нар. сл.). Рус. кастр., курган. мастырить ’майстраваць што-небудзь’. Бел.-рус. ізалекса. Утворана ад пск., цвяр. масте́рить пры ад’ідэацыі насты́рны. Да ма́йстар (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпла́віць ’прыгнаць па вадзе’ (ТС). Рус. дыял. припла́вить ’тс’, при́плавь ’нешта прыбітае да берага, выгнутае вадой’, укр. при́плав ’прыстань’, чэш. připlaviti ’прынесці плынню, хваляй; сплавіць па рацэ’. Да плавіць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сюрпры́з ’нечаканы падарунак; нечаканае здарэнне’ (ТСБМ), ’неспадзяванка’ (Гарэц.). Запазычана праз рус. сюрпри́з ’тс’ з франц. surprise ’нешта дзіўнае, неспадзяванка’ ад дзеяслова surprendre ’дзівіцца, здзіўляцца’ (Фасмер, 3, 823; ЕСУМ, 5, 494).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
радні́ць, радню, родніш, родніць; незак., каго-што.
1. Ствараць адносіны роднасці паміж кім‑н. Радніць адну сям’ю з другой.
2. Рабіць блізкім па духу, перакананнях і пад. — Толькі шчырасць збліжае, родніць людзей на ўсё жыццё. Шамякін. [Салдат] адчуў нешта такое, што радніла яго з гэтым незнаёмым, але ўжо блізкім таварышам. Сабаленка.
3. Рабіць падобным, сходным; збліжаць. Тут, дарэчы, ёсць нешта такое, што родніць .. [Багдановіча] з Лермантавым, паэтам, які, як і Багдановіч, надзелены выключнай інтэнсіўнасцю духоўнага жыцця, нават раннія праяўленні якога здзіўляюць сваёй глыбінёй. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ві́сельня, ві́сільня ’шыбеніца’ (КЭС, лаг.; БРС, КТС) — ад *вісель (параўн. рус. вяц. висель ’коўш’, славен. víselj ’жолуд (у загадцы)’, балг. висел ’нешта павешанае, тое, што вісіць’ і суф. Nomen loci ‑ня.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пужло́к ’нешта натапыранае, узбягае’: Палаба не бярэцца — пужлок капуста (воран., LKK, 16, 187). Да папярэдняга слова, гібрыднае ўтварэнне ад літ. pūžl‑ys і беларускага суфіска ‑ок (Грынавяцкене і інш., там жа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саму́сь ’нешта нябачнае, якое прыводзіць рэчы ў рух’: самусь дзверы очыныв (КЭС). Ад самы з палес. пераходам ы > у і часціцай сь. Не выключаны ўплыў імя Самусь з Самуіл (гл. Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
блакно́т, ‑а, М ‑ноце, м.
Сшытак або запісная кніжка з адрыўнымі лістамі для нататак. [Прафесар] нешта запісваў у свой блакнот, відаць, збіраўся сказаць сваё важкае слова. Шахавец. Сядзіць .. [Тася], расказвае, а карэспандэнт усё ў блакнот запісвае. Бялевіч.
[Фр. bloc-notes.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дэ́ман, ‑а, м.
1. У старажытнагрэчаскай міфалогіі — бажаство, дух, істота, нешта сярэдняе паміж чалавекам і богам.
2. У хрысціянскай міфалогіі — д’ябал, злы дух, нячыстая сіла.
3. перан. Уст. Увасабленне якой‑н. страсці, заганы і пад.
[Грэч. daimōn.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змудрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Разм.
1. Мудруючы, зрабіць што‑н. недарэчнае, абсурднае.
2. Зрабіць, змайстраваць што‑н., прымяняючы выдумку, умельства. Непадалёк калгасныя цесляры змудравалі хатку, нешта накшталт інтэрната для пастухоў і даярак. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)