карса́р, ‑а, м.
Марскі разбойнік, пірат. // Разбойніцкае судна.
[Іт. corsaro.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
флібусцье́р, ‑а, м.
Кніжн. Пірат, марскі разбойнік, кантрабандыст.
[Фр. flibustier ад гал. vrijbuiter — пірат.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
банды́т, -а, М -ды́це, мн. -ы, -аў, м.
Удзельнік банды; узброены разбойнік.
Мацёры б.
|| ж. банды́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. банды́цкі, -ая, -ае.
Бандыцкая куля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кісце́нь, -цяня́, мн. -цяні́, -цянёў, м.
Даўнейшая зброя ў выглядзе кароткай палкі, на адным канцы якой падвешваўся металічны шар ці іншы цяжар для нанясення ўдараў, а на другім была пятля для надзявання на руку.
Разбойнік з кісцянём.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Зброй ’свавольнік’ (Нас.). Параўн. брой, бройка ’тс’ (Нас.); гл. броіць ’сваволіць’, адкуль з прэфіксам зброіць. Прасл. корань *broj‑ ітэратыў да briti (гл. брыць) ’рэзаць’. Магчыма, аднак, што ў зброй адлюстравалася уздзеянне (кантамінацыя) слоў з тым самым значэннем зброд (гл.) і збой (ст.-рус. XV ст. събои ’разбойнік’, укр. збій, польск. zbój ’разбойнік’, чэш., славац. zboj ’разбой’, бел. збойца ’разбойнік’ (Нас.), дзе корань бой, біць, гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
солове́й бот., перен. салаве́й, -лаўя́ м.;
◊
соловьём залива́ться салаўём заліва́цца;
солове́й-разбо́йник нар.-поэт. салаве́й-разбо́йнік.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
піра́т, -а, М -ра́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Марскі разбойнік.
2. перан. Пра варожых лётчыкаў, якія робяць налёты на мірныя гарады і вёскі.
3. Пра ўгоншчыкаў самалётаў.
Паветраныя піраты.
4. перан. Пра таго, хто выкарыстоўвае што-н. з парушэннем аўтарскіх правоў.
|| прым. піра́цкі, -ая, -ае.
Пірацкая копія камп’ютарнай праграмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Разбо́й ’напад з рабаўнічай мэтай’ (ТСБМ, Нас.), ’разбой, грабеж’ (ТС), ’разбойнік’ (Гарэц., Нас., Сержп., Бяльк.), ст.-бел. разбойникъ, разбой ’рабаўнік’. Сюды ж разбо́йства ’разбой (Гарэц.), ’бандыцкі напад’ (Др.-Падб.), разбо́йнік ’той, хто займаецца разбоем’ (ТСБМ, Бяльк.). Рус. дыял. разбо́й ’разбойнік’, укр. разбі́й ’напад з рабаўнічымі мэтамі’. Назоўнік, утвораны да разбі́ць (гл.) бязафіксным спосабам, як зажо́н ’зажынкі’ ад зажына́ць. Старое значэнне дзеяслова ў народнай мове: «Адзін пачаў таргаваць, а другі — купцоў разбіваць» (Сержп. Казкі, 257). У сувязі з гэтым рэканструкцыя прасл. *orzbojь (*arzbajь, БЕР, 6, 149) выглядае праблематычнай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бабу́х, выкл.
1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння моцнага грукату ад выбуху, стрэлу, падзення чаго‑н. цяжкага. [Хутарэц:] — Ляціць, разбойнік, цішком ды табе з разгону ў спіну — бабух. Ракітны.
2. у знач. вык. Разм. Ужываецца ў знач. дзеясл. «бабухнуць», «бабухнуцца».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)