Са́тка ’вязаная хустка’ (Жд. 1). Да саткаць (гл. ткаць). Поўная словаўтваральная паралель у чэш. zatka ’корак’ < zatknoiti ’заткнуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вагні́ца ’хвароба’ (КТС). Да агонь. Параўн. рус. вогник, укр. вогневиця, огневиця ’тс’. Словаўтваральная паралель в.-луж. wodnica ’вадзяная хвароба’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Агі́ба ’дрыгва’ (Касп.). Магчыма, ад gybati ’прыгінацца’ (агульнаславянскае і праславянскае). Параўн. гыбець. Семантычная паралель: прасл. lǫka прагіб’ і ’луг, абалонь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скачане́ць ‘адубець’ (Сцяшк. Сл ). Да кача́н (гл.), г. зн. ‘зрабіцца цвёрдым, як качан’. Цікавая паралель серб. косава-мятох. скоча̄ни̏т ‘змерзнуць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Баразні́ць ’блюзніць, вярзці’ (Др.-Падб.), таксама ’баранаваць’. Першае значэнне, бясспрэчна, звязана з другім. Усё да баразна́. Як семантычную паралель гл. баруздзі́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ву́хла асудж. ’някемлівы, нездагадлівы чалавек’ (міёр., З нар. сл.). Вытворнае ад ву́х‑а, гл. вухла́сты; параўн. паўднёваславянскую паралель: макед. ушло, ушла ’лапавухі чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Насяле́нец ’жыхар’ (Сл. ПЗБ), населёнец ’наежджы’ (ТС), рус. дыял. населёнец ’пасяленец, каланіст’. Да насяліць, гл. сяліць; дакладная словаўтваральная паралель славен. naselje‑ пес ’пасяленец, каланіст’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наўме́це, наўмеці ’на прыкмеце’: Была наўмеці добрая сасонка — нехта забраў ужо (бялын., Янк. Мат.). Да ме́та ’прыкмета’, меціць ’пазначаць’; структурная паралель наўве́це ’тс’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пялю́ннік ’хлеў’ (баран., Сл. Брэс.). Няясна, магчыма, звязаны з пяліна́ ’палова’, параўн. тыпалагічную паралель: балг. пле́вник ’хлеў’ і пле́ва ’палова, мякіна’. Параўн. пялюве́нька (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ашу́шкаць ’абмануць, абхітрыць’ (Шат.). Ад шушкаць ’шастаць, корпацца’ пад уплывам ашустаць (гл.); цікавая паралель балг. ошушкам ’абабраць да ніткі; з’есці ўсё да крошкі’ (ад шушка ’крышка’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)