уры́мсціцца, ‑мшчуся, ‑мсцішся, ‑мсціцца; зак.
Разм. Супакоіцца, угаманіцца. [Зося:] — А каб ты ведаў, Рыгор, як я цябе чакала! Проста ўрымсціцца не магла... Гартны. [Маці:] — Што з яе [Надзі] толькі будзе, чаго яна сабе шукае, чаму не ўрымсціцца, чаго ёй трэба? Галавач. [Эма:] Летась спалілі гумно, Можа, сяголета зноў.. Новую нашу абору? Хіба ж урымсціцца вораг? Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хвальба́, ‑ы, ж.
1. Празмернае расхвальванне сваіх вартасцей, часта перабольшаных заслуг, учынкаў і пад. Паны ў хвальбе не зналі меры, Самім сабе не мелі веры. Колас.
2. Адабрэнне, пахвала каму‑н. Не, не хваліце сціпласць маю, Вам пахвальба не да твару, Хоць ад хвальбы я і растаю, Нібыта цукар ад вару!.. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чы́ркнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм. Тое, што і чыркануць. Гаспадар прайшоў да стала, зняў з лямпы шкло, падкруціў кнот. Дастаў з кішэні запалкі, чыркнуў. Лупсякоў. Жанчына ўздыхнула, чыркнула нешта сабе ў блакнот і зноў схілілася над папкай. Палтаран. Вось толькі тут былі [чыжы], чыркнулі крыламі па вадзе і ўжо далёка-далёка. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ду́маць несов.
1. (размышлять) ду́мать;
ён мно́га ду́маў над гэ́тым пыта́ннем — он мно́го ду́мал над э́тим вопро́сом;
2. (считать, держаться мнения) ду́мать, полага́ть;
я ду́маю, што ўсё ско́нчыцца до́бра — я ду́маю (полага́ю), что всё око́нчится хорошо́;
3. (иметь намерение) ду́мать, предполага́ть, помышля́ть;
ён ду́мае вярну́цца за́ўтра — он ду́мает (предполага́ет) верну́ться за́втра;
4. (заботиться) ду́мать;
ду́мае то́лькі аб сабе́ — ду́мает то́лько о себе́;
◊ мно́га д. аб сабе́ — мно́го мнить о себе́;
нядо́ўга ду́маючы — недо́лго ду́мая;
і д. няма́ чаго́ — и ду́мать не́чего;
на́ват і не ду́май — да́же и не ду́май;
трэ́ба д. — на́до полага́ть;
і д. забы́цца — и ду́мать забы́ть;
я ду́маю! — я ду́маю!;
д. сам сабе́ — ду́мать про себя́;
а што ты ду́маеш! — а что ты ду́маешь!; а почему́ бы и нет!;
хо́дзіць ці́ха, а ду́мае лі́ха — погов. реча́ми тих, да се́рдцем лих
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ра́ды ’задаволены, абрадаваны’ (ТСБМ; віл., Стан.; Сл. ПЗБ, ТС), рад ’тс’: я й сам сабе рад (Сержп. Прык.), сюды ж памянш. радзю́сенькі ’вельмі рады’ (Нас.), укр. ра́дий, рад, рус. рад, польск. rad, кашуб. råd, чэш. rád, славац. rád, в.-, н.-луж. rad, палаб. rådo ж. р., славен. ràd, серб.-харв. ра̏д, балг. дыял. рад, макед. дыял. рад, ст.-слав. радъ ’радасны, вясёлы’. Прасл. *radъ, параўн. ст.-англ. rōt ’вясёлы, бадзёры’, ст.-ісл. rétast ’абрадавацца’; звязваюць таксама з прасл. *raditi/*roditi ’дбаць, старацца’ (Шустар-Шэўц, 2, 1200), гл. рад 2, радзець 2 (ESJSt, 12, 745 з аглядам літ-ры; Глухак, 515; Бязлай, 3, 143; БЕР, 6, 142–143).
Рады́ ’гадавыя кругі на рагах каровы’ (смарг., лудз., Сл. ПЗБ). Да рад 1 (гл.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нефарбава́ны, ‑ая, ‑ае.
Не пакрыты фарбай. Нефарбаваная, даўно не мытая падлога была ўся ў плямах і насіла на сабе сляды рознага бруду. Колас. Новая мэбля, нефарбаваная, простая,.. была дасціпна парасстаўлена на сваім месцы. Чорны. // Не апрацаваны ў фарбавальным растворы. [Чэся] была адзета па суровай модзе ваеннага часу: у світ[э]ры і спадніцы, вязаных з нефарбаванай воўны. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нягла́дкі, ‑ая, ‑ае.
Няроўны, шарахаваты. Нягладкая дошка. // перан. Які мае ў сабе пэўныя хібы, заганы; немілагучны (пра вершы, прамовы і пад.). Хоць у Багушэвіча і сустракаюцца часамі нягладкія, неадшліфаваныя вершы, хоць яго некаторыя вершы збіваюцца на сілабічную метрыку, усё ж па паэтычнаму майстэрству ніхто з беларускіх паэтаў XIX ст. не можа зраўняцца з Багушэвічам. Івашын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няўда́ліца, ‑ы, м. і ж.
Разм. Такі, якому нічога не ўдаецца; няўмелы, няўклюдны чалавек. Няўдаліца Сцяпан і тут не выкіраваў як трэба — утулкаю кола зачапіў за .. шула. Мележ. Яўсей толькі скоса пазіраў на сына і моўчкі сабе думаў: якая няўдаліца гэты яго меншы. Сабаленка. // Што‑н. дрэнна зробленае. [Воз] быў няўдаліца: крывабокі, завалены ўправа. Хадановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нацяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Доўга, многа пахадзіць, паблукаць дзе‑н. — Больш я цябе не пушчу з хаты, — і гаварыла .. [маці] ужо сама сабе. — Днём нацягаецца па тым лесе, наморыцца і ноччу не спіць... Пташнікаў. Нацягаліся мы на кірмашы так, аж ногі загулі. Якімовіч.
2. Стаміцца, цягаючы што‑н. цяжкае. Нацягацца бярвення за дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́ніцца 1, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Параніць сабе якую‑н. частку цела. [Майка:] Што ж цяпер рабіць?.. Я завяжу табе руку паловай гэтай мантыльі. І кроў цячы не будзе, і ніхто не даведаецца, што ты параніўся. Караткевіч.
пара́ніцца 2, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Разм. Прыйсці раней, чым належыць. Асеннія халады ў гэтым годзе параніліся. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)