рэду́кцыя, ‑і, ж.

Спец.

1. Пераход ад складанага да больш простага; паслабленне чаго‑н. у якіх‑н. адносінах.

2. Адміранне, спрашчэнне будовы органа ў сувязі са стратай яго функцыі.

3. Узнаўленне элемента з вокіслу.

4. Скарачэнне, памяншэнне якой‑н. велічыні.

5. Паслабленне работы органаў мовы пры вымаўленні вядомага гука мовы.

[Ад лац. reducere — вяртаць; прыводзіць у пэўны стан.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тра́верс ​1, ‑а, м.

Спец.

1. Папярочнае прыкрыццё (насып) у акопах, траншэях, якое засцерагае ад агню з флангаў або з тылу.

2. Папярочная дамба, якая ідзе ад берага да сярэдзіны ракі.

[Фр. traverse.]

тра́верс ​2, ‑а, м.

Спец. Пераход альпіністаў на маршруце, які праходзіць па грэбені горнага хрыбта і злучае некалькі вяршынь.

[Ад фр. treversee — пераезд, пераправа.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Плю́хі ’баязлівы’ (свісл., Сл. ПЗБ). Да плохі (гл.). Няясны пераход ‑ло‑ ў ‑я ’у‑, магчыма, пад уплывам плюхлы ’вялы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Прабразі́ць ’пратаптаць’ (ашм., Сцяшк. Сл.). Да брадзіць (гл.). Пераход дз > з, як у польск. bardzo > barzo; гл. Брукнер, 128.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тугаль ‘куколь звычайны, Agrostemma githago L.’ (Кіс.). Параўн. гугаль, куколь (гл.), спарадычны пераход ку > ту ў кушэтка > тушэтка, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ко́ўтун 1 ’каўтун’ (Мат. Гом.). Гл. каўтун.

◎ Ко́ўтун 2 ’губа’ (Мат. Гом.). Да коўтун© (гл.). Семантычны пераход ’патаўшчэнне^’губа’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Кві́га ’кукіш’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. figa ’кукіш’ (там жа, 454): © > хв > кв (апошні пераход — характэрны ўплыў літоўскай фанетыкі).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лозік ’верхалаз’, ’ласун’ (Бяльк.). Да ла́зік, ла́зіць (гл.). Пераход а > о, як у тайна — утойваць, сядзе — пасодзім (Карскі, 1, 98–99).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Магда́н ’дзягцярны завод’ (Касп.). Да майда́н (гл.). Пераход (замена) й > г назіраецца і ў гаворках укр. мовы: маґеран = майран (расліна маяран).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Мызг ’мозг’ (Дразд.), Мыэок ’тс’ (кам., КЭС). Да мозг (гл.). Пераход о (у закрытых складах) > ы — характэрная з’ява некаторых палескіх гаворак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)