на маю́ ~ну́ю галаву́ (дурны́ ро́зум) — по моему́ сла́бому разуме́нию...;
за ~но́й галаво́й нага́м неспако́й — посл. дурна́я голова́ нога́м поко́я не даёт;
пашлі́ ~но́га, а за ім друго́га — посл. дурака́ пошлёшь, а за ним и сам пойдёшь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дурны́, ‑а́я, ‑о́е.
1. Разумова абмежаваны, тупы; неразумны. Дурная галава. □ Жылі тры браты: два разумныя, а трэці — дурны.Якімовіч.// Наіўны, неспрактыкаваны, нездагадлівы. Лявон важна сказаў: — Дурныя вы, могілкі — самае бяспечнае месца.Асіпенка.// Які выражае разумовую абмежаванасць, сведчыць аб дурасці. — Калі сустрэнеш папа на дарозе — не к дабру, — кажуць людзі. Міхалка плюе, нібы верыць у гэты дурны забабон.Бядуля.// Выпадковы, беспадстаўны. Дурны смех.
2.узнач.наз.дурны́, ‑о́га, м. Тое, што і дурань. Дурному закон не пісан.Прыказка.
3. Варты асуджэння; дрэнны, непрыемны. [Караневіч:] Была адна дурная гісторыя, пра якую мне не хочацца гаварыць.Крапіва.— Я гэта табе кажу для таго, каб ты зразумела мяне і не дакарала за мой дурны і недаравальны ўчынак.Лобан./узнач.наз.дурно́е, ‑о́га, н.Дурное лезе ў галаву.
4. Цяжкі, благі. Нешта садніла сэрца ў Ганны, настрой дурны навяваўся на яе.Нікановіч.
•••
Дурны як бот; дурны як баран — пра разумова адсталага чалавека.
Дурным голасамгл. голас.
З дурнога розумугл. розум.
Няма дурных!гл. няма.
Як на маю дурную галаву (мой дурны розум)гл. галава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◊ дурн як ботразм stóckdumm, stróhdumm, dumm wie Bóhnenstroh; sáudumm груб;
дурны́! so ein Dúmmkopf!;
ён не дурны́ er ist nicht auf den Kopf gefállen;
паста́віць сябе́ ў дурно́е стано́вішча sich in éine dúmme Láge bríngen*;
2.у значназм Dúmmkopf m -(e)s, -köpfe; Scháfskopf m, Narr m -en, -en;
3. (дрэнны, непрыемны) schlecht, übel;
◊ пашлі́ дурно́га, а за ім друго́га ≅ wer éinen Nárren schickt, darf kéinen Wéisen erwárten;
вы́рас да не́ба, а дурны́ як трэ́ба ≅ dumm wie Bóhnenstroh
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Дурны́ ’дурны і да т. п.’ Рус.дурно́й, укр.дурни́й, чэш.durný, серб.-харв.ду̑ран ’запальчывы, злы’ і г. д. (агляд форм у Трубачова, Эт. сл., 5, 163). Утварэнне (прасл.*durьnъ) ад прасл.*durъ ’дзікі; наравістасць; шаленства; дурасць’, *durь ’дурасць; шаленства; галавакружэнне і г. д.’ (гл. Трубачоў, там жа, 162–163), якія звязаны, магчыма, са слав.*duxъ, *duti (Трубачоў, там жа, 162; іншыя версіі вельмі няпэўныя). Параўн. ду́рань, дуры́ць, дурэ́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дурны, неразумны, безразважны, вар'яцкі; дурацкі, дурачыны, прыдуркаваты, бязмозгі, безгаловы, тупагаловы, цвердалобы, недапечаны, ідыёцкі (разм.); тупы, пусты (перан.) □ не ў сваім розуме, не пры сваім розуме
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
бязмо́згі, -ая, -ае (разм.).
Дурны, бесталковы.
Б. баран.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)